Nowy raport opublikowany dziś w Polsce ujawnia, w jaki sposób fundusze Unii Europejskiej są wykorzystywane w sposób naruszający podstawowe prawa marginalizowanych społeczności, w tym osób romskich, osób z niepełnosprawnościami oraz osób z doświadczeniem migracyjnym.

Raport przygotowany przez Instytut Niezależnego Życia wskazuje na poważne braki w zarządzaniu i monitorowaniu funduszy unijnych, które pomimo obowiązujących przepisów prawa, wspierają praktyki naruszające prawa człowieka.

„Obecnie spotykamy się z naganną praktyką – nakazem stosowania Karty Praw Podstawowych przez beneficjentów projektów, co jest bardzo nieskuteczną formułą. (...) Tak naprawdę nie wiadomo, co to dokładnie oznacza dla beneficjenta. Co konkretnie powinien wdrożyć, aby spełnić ten obowiązek?”
 — Przedstawiciel organizacji pozarządowej

Pieniądze szły na DPS-y

Z badań wynika, że fundusze unijne wspierały czasem szkodliwe projekty, na które wydano około 16 milionów euro. Główne problemy to brak odpowiedniego stosowania zasad zawartych w Karcie Praw Podstawowych oraz Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Wynika to z braku wiedzy, nadmiernego rozdrobnienia projektów, braku elastyczności oraz braku jasnych wytycznych. Organizacjom praw człowieka, szczególnie tym prowadzonym przez mniejszości, brakuje zasobów, by aplikować o fundusze UE. Wiele projektów nie respektuje Karty Praw Podstawowych i nie uwzględnia osób o złożonej tożsamości. Dodatkowo, sytuację pogarsza negatywny dyskurs publiczny wokół praw człowieka, szczególnie w kontekście polityki migracyjnej.

Analiza badań ilościowych wykazała, że największym problemem jest finansowanie przez UE instytucjonalizacji. W projektach finansowanych przez Unię przeprowadzono pozorną deinstytucjonalizację, która faktycznie wzmacniała instytucje (np. poprzez remonty lub powierzchowny podział na mniejsze jednostki). Choć w ramach wywiadów, ankiet i konsultacji nie zidentyfikowano konkretnych przykładów, to skarga złożona do Komisji Europejskiej przez ENIL i Validity Foundation wskazała osiem takich projektów. Przykłady działań:

·         Innowacyjny dom pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi w ramach transformacji wsparcia psychiatrycznego z instytucjonalnego na środowiskowe (RPLD.07.03.00-10-0031/16);

·         Rozbudowa i przebudowa Domu Pomocy Społecznej dla Dorosłych przy ul. Stawowej 21/25 w Drzewicy (RPLD.07.03.00-10-0018/16);

·         Budowa domu pomocy społecznej – Dom Seniora Kolumna (RPLD.07.03.00-10-0001/16).

Wszystkie analizowane projekty dotyczą instytucji, które nie mogą być łatwo lub szybko dostosowane do wymagań życia niezależnego i realizacji praw podstawowych.

Instytut Niezależnego Życia wzywa władze krajowe i unijne do podjęcia natychmiastowych działań, które zagwarantują, że fundusze unijne będą wspierać włączenie społeczne i równość praw, zamiast utrwalać dyskryminację.

Pełny raport krajowy dla Polski dostępny jest na stronie projektu oraz na stronie Instytutu Niezależnego Życia.

O problemach związanych z wydatkowaniem funduszy unijntch mówiła nam w wywiadzie Maureen Piggot z European Disability Forum.