Za nami 10. edycja konkursu “Lider Dostępności”

16 czerwca w Pałacu Prezydenckim odbyła się 10. już Gala konkursu „Lider dostępności” i ostatnia,  nad którą patronat ma kończący kadencję prezydent Andrzej Duda. W tym roku organizatorzy nie tylko nagrodzili budynki, przestrzenie, ale też ludzi zaangażowanych w ich powstanie, ale też podsumowali to, co przez te lata od pierwszej edycji konkursu zmieniło się w naszym kraju pod względem dostępności. 

Konkurs architektoniczno-urbanistyczny “Lider Dostępności” to wspólna inicjatywa Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji oraz Towarzystwo Urbanistów Polskich organizowany przez od 2016 roku. Od pierwszej edycji organizowany jest pod Honorowym Patronatem Prezydenta RP.  

Inicjatywa Piotra Pawłowskiego 

Konkurs, o czym przypomniał na początku Gali jego honorowy patron, powstał z inicjatywy Prezesa Integracji Piotra Pawłowskiego, który na początku kadencji Andrzeja Dudy zgłosił się do niego z propozycją nowej wspólnej inicjatywy. 

-Jestem za to wdzięczny Piotrowi Pawłowskiemu - przyznał Prezydent. 

Andrzej Duda podziękował też obecnej prezes Integracji Ewie Pawłowskiej i Towarzystwu Urbanistów Polskich za kontynuowanie tego dzieła. Wyliczył też, że dotychczas wręczył aż 82 statuetki Lidera Dostępności.

– To pokazuje te wielką  zmianę, która cały czas następuje w Rzeczypospolitej, zmianę, z której się cieszę, z której jestem dumny. Każdy z tych projektów pcha Polskę w kierunku nowoczesności, w kierunku państwa solidarnego, w którym liczy się każdy człowiek – mówił Andrzej Duda podczas gali.

Wdzięczność dla pary prezydenckiej 

Na koniec Gali również Prezydent i Pierwsza Dama otrzymali z rąk Ewy Pawłowskiej i prof. Tomasza Majdy, prezesa TUP specjalną statuetkę Lidera Dostępności za dziesięć lat wspólnej pracy na rzecz promocji i rozwijania wiedzy o dostępności w Polsce. 

Prezes Majda, wręczając statuetkę stwierdził, że dzięki takim działaniom jak wspólnych Konkurs TUP i Integracji i wsparciu prezydenta Andrzeja Dudy,  nasz kraj stał się w ostatnich latach liderem dostępności w Europie. 

Sam Prezydent przyznał też, że jego zaangażowanie w działania na rzecz dostępności, podyktowane są też jego osobistymi doświadczeniami z czasów, gdy jako młody prawnik pracował z architektami.

-Przyjechał do nas architekt z zagranicy, który cały czas tłumaczył, że budynek musi być tak zaprojektowany, żeby w każdym miejscu mogła się w nim spokojnie obrócić kobieta z dziecięcym wózkiem - tłumaczył Prezydent.

Dodał też, że w jego rodzinie jest osoba z niepełnosprawnością, która przez lata, gdy wraz z małżonką mieszkali na drugim piętrze bez windy nie mogła ich odwiedzać.

-Rozumiemy jak wielkie znaczenie cywilizacyjne ma dostępność - powiedział Prezydent. 

Wręczenie statuetki Prezydentowi. fot. Marta Kuśmierz

Prezydent wyraził też nadzieję, że następna para prezydencka również obejmie patronatem konkurs i będzie kontynuować tę tradycję przez następne lata.

W tym roku do konkursu napłynęła rekordowa ilość zgłoszeń – 85 z całej Polski. Do finału zakwalifikowało się 29 obiektów i przestrzeni, 4 kandydatów do nagrody Architekt/Urbanista i 4 Kandydatki do nagrody w nowej kategorii — Koordynator ds. Dostępności. Kapituła konkursu złożona z urbanistów, architektów i specjalistów z zakresu dostępności architektonicznej i projektowania uniwersalnego oraz ekspertów zgłoszonych przez Kancelarię Prezydenta RP w tajnym głosowaniu wybrała Laureatów i wyróżnionych w tegorocznej edycji konkursu.

Oto pełna lista zwycięzców!

Przestrzeń publiczna

Park Centralny w Gdyni

Projekt: ARCH-DECO Sp. z o.o.

Inwestor: Miasto Gdynia

Park Centralny to jedna z największych i najważniejszych inwestycji zrealizowanych w Gdyni w ostatnich latach. Powstał w samym centrum miasta, w oparciu o przeprowadzone konsultacje społeczne, na miejscu istniejącego wcześniej wymagającego odświeżenia skweru oraz parkingu. Na 6,5 ha linearnego parku projektanci z pracowni ARCH-DECO zmieścili bogaty program funkcjonalny, który uwzględnia potrzeby użytkowników w każdym wieku. Strefa spokojnej rekreacji mieści m.in. tor do gry w bule, podesty sceniczne, plenerowe stoliki do gry w szachy, ogródki społeczne i ogród sensoryczny. W części parku przeznaczonej na aktywny wypoczynek znajduje się m.in. skate park, place zabaw dla dzieci, multimedialna fontanna, park linowy, plenerowa siłownia oraz dwie 800 metrowe ścieżki do biegania i jazdy na rolkach. W największej strefie wypoczynku, oddanej do użytku w 2023 roku, zrealizowano skwer o nadmorskim charakterze, ogród deszczowy, polany piknikowe, pawilony gastronomiczne oraz ukryty pod ziemią ogólnodostępny parking z 270 miejscami postojowymi. Projektanci zapewnili dostępność architektoniczną parkowej infrastruktury, pawilonów i parkingu. Zadbano również o minimalną ingerencję w istniejący drzewostan oraz posadzono blisko 200 nowych drzew, dziesiątki tysięcy krzewów, bylin oraz kwiatów, traw ozdobnych i pnączy. W efekcie powstała uniwersalna przestrzeń, w której wszyscy użytkownicy – w tym osoby z niepełnosprawnościami, seniorzy, rodziny z dziećmi – znajdą przestrzeń zarówno do spokojnej rekreacji, jak i aktywności na świeżym powietrzu.

Duży obiekt użyteczności publicznej

Szkoła Podstawowa nr 406 w Warszawie

Projektant: Bujnowski Architekci

Inwestor: Miasto Stołeczne Warszawa, Dzielnica Białołęka

Szkoła Podstawowa nr 406 to nowoczesny budynek zaprojektowany dla 900 dzieci. Mieści 32 klasy I–VIII i cztery „zerówki”, w tym oddział integracyjny. Wykończony szarą cegłą dwukondygnacyjny obiekt rozdzielony został dziedzińcami wypełnionymi zielenią, ogródkami, placami zabaw, ławkami i stolikami. Dzięki przemyślanemu kształtowi budynku oraz umieszczeniu największego boiska na dachu, udało się ochronić istniejący drzewostan. Budynek funkcjonalnie podzielono na trzy części: szkołę, przedszkole oraz halę sportową, dlatego mimo gabarytów budynku zachowano kameralny charakter obiektu. Centralną część i serce szkoły stanowi przestronna wewnętrzna agora, otoczona drewnianymi schodami, siedziskami i balkonami z dostępem do naturalnego oświetlenia wpadającego przez przeszklony dach. Tu również zlokalizowane są miejsca wspólne, jak: biblioteka, jadalnia, szatnie, świetlice, pomieszczenia administracyjne. W projekcie zadbano o stworzenie różnorodnych stref sprzyjających nauce, wyciszeniu, a także wspólnemu przebywaniu dzieci. Budynek został zaprojektowany z myślą o maksymalnej dostępności dla wszystkich użytkowników, co stanowiło jeden z głównych priorytetów na każdym etapie prac projektowych i realizacyjnych. W budynku zapewniono toalety dostępne, windy, a schody zostały odpowiednio oznaczone i wyposażone w wygodne poręcze na dwóch wysokościach. Do dyspozycji uczniów są także sale integracji sensorycznej, plac zabaw dostosowany do potrzeb dzieci z niepełnosprawnościami oraz strefa ciszy.

Mały obiekt użyteczności publicznej

Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Domaniowie

Projekt: Pracownia PORT

Inwestor: Gmina Domaniów

Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Domaniowie została wzniesiona na przełomie lat 90. i 2000. W wyniku przeprowadzonego w 2021 roku konkursu przeszła kompleksową metamorfozę, która wykraczała daleko poza pierwotnie planowaną termomodernizację. Nie tylko poprawiono efektywność energetyczną obiektu, ale także zrewitalizowano cały budynek, poprawiono jego funkcjonalność, estetykę, zreorganizowano układ pomieszczeń, dostosowano i poprawiono detale architektoniczne, zlikwidowano bariery architektoniczne, wprowadzono szereg udogodnień, które czynią szkołę bardziej przyjazną zarówno dla uczniów, jak i całej społeczności. Zainstalowano windę, poszerzono otwory drzwiowe, wprowadzono pochylnie o nachyleniu poniżej 5 proc., wyznaczono miejsca parkingowe dla pojazdów osób z niepełnosprawnościami, wyposażono łazienki w sprzęty dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Wnętrza zostały przeprojektowane z myślą o redukcji bodźców i tworzeniu przestrzeni sprzyjającej koncentracji. Zastosowano naturalne materiały, takie jak drewno, które pojawia się w okładzinach ścian i grzejników. Wprowadzono system identyfikacji wizualnej oparty na kluczach kolorystycznych oraz piktogramach, co ułatwia orientację w budynku. Szczególną uwagę poświęcono uczniom o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Na korytarzach pojawiły się elementy wspierające odpoczynek dzieci oraz pomagające im w rozładowaniu nadmiaru energii i emocji, takie jak: meble sensoryczne, kąciki relaksacyjne, podłogi z motywem bieżni oraz worki bokserskie. Termomodernizacja stała się okazją do przemyślanego przeprojektowania całej przestrzeni edukacyjnej, tak by stała się miejscem wspierającym dzieci, przyjaznym, nowoczesnym i otwartym. Co ważne, wszystkie te innowacyjne rozwiązania udało się osiągnąć w stosunkowo niewysokim budżecie.

W tej kategorii wyróżniono też Centrum Aktywności Międzypokoleniowej przy ul. Korotyńskiego w Warszawie i Biblioteka nr 69 w Warszawie.

Obiekt biurowy/ handlowy

Budynek II fazy Centrum Południe, Wrocław

Projekt: APA Wojciechowski Architekci

Inwestor: Skanska

Trzeci budynek wrocławskiego Centrum Południe (II faza) wyznacza wysokie standardy dostępności architektonicznej obiektów biurowych. Obiekt wyróżniono certyfikatami WELL i LEED za rozwiązania wspierające dobre samopoczucie użytkowników oraz wysoką efektywność energetyczną. Kompleks biurowy wyróżnia się również pełną dostępnością dla osób z niepełnosprawnościami, rodziców z dziećmi, seniorów oraz osób nieposługujących się językiem polskim, co zostało potwierdzone przyznaniem certyfikatu „Obiekt bez barier”. Budynek zlokalizowany przy ul. Powstańców Śląskich 15/17, charakteryzuje się doskonałą komunikacją z centrum Wrocławia. Przestrzenie biurowe na 13 piętrach zostały wynajęte i zaaranżowane przez amerykański bank BNY. Obejmują one infrastrukturę wspierającą zdrowie fizyczne i psychiczne, wiele rodzajów przestrzeni służących zarówno do integracji, jak i skupienia. Wyróżnikiem obiektu są loggie o powierzchni 40 m², znajdujące się na każdym piętrze, zapewniające przestrzeń do pracy i spotkań na świeżym powietrzu. Wejścia do biurowca wyposażono w automatyczne drzwi z przyciskami, a różnice poziomów w lobby można pokonać dzięki windzie. Na każdym piętrze znajdują się toalety dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Klamki, czytniki kart oraz panele w windach umieszczono na odpowiedniej wysokości, windy wyposażono w funkcję głosową oraz oznaczenia w alfabecie Braille’a, a klatki schodowe mają właściwie oznaczone stopnie. Na parkingu przewidziano miejsca postojowe dla pojazdów osób z niepełnosprawnościami, a szatnia rowerowa oferuje prysznic dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Budynek otwarty jest na społeczność Wrocławia dzięki ciekawemuzagospodarowaniu przestrzeni, które obejmuje m.in. ogólnodostępne boisko do koszykówki oraz huśtawki. Otoczenie zostało zaprojektowane z uwzględnieniem bioróżnorodnej zieleni i ogrodów deszczowych, które poprawiają miejski mikroklimat.

Obiekt mieszkalny/ hotelowy

Dom Studenta nr 7 „Sulimy”

Projekt: Projekt Praga

Inwestor: Uniwersytet Warszawski

Dom Studencki nr 7 „Sulimy”, zlokalizowany na Kampusie Służewiec, to pierwszy od niemal 60 lat nowo wybudowany akademik Uniwersytetu Warszawskiego. Wyznacza nowe standardy mieszkalnictwa akademickiego zarówno w podejściu do komfortu mieszkańców, ekologicznych rozwiązań, jak i dostępności architektonicznej. Siedmiokondygnacyjny budynek zbudowano na planie wiatraka. Cztery kameralne jednostki mieszkalne skupione są wokół centrum w postaci przeszklonego atrium. Akademik oferuje 382 miejsca noclegowe w 131 jednostkach mieszkalnych, w tym 16 dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Od początku procesu projektowego zastosowano zasady projektowania uniwersalnego, zapewniając pełną dostępność wszystkich przestrzeni. W każdym skrzydle mieszkalnym znajdują się segmenty z jedno- i dwuosobowymi pokojami, łazienkami i minianeksami kuchennymi. Wokół centralnego atrium zlokalizowano inkluzywne przestrzenie wspólne: kuchnie, toalety oraz pokoje do nauki. Mieszkańcy akademika mają do dyspozycji m.in. świetlicę z aneksem kuchennym, salę do ćwiczeń oraz pralnię z suszarnią. Orientację w budynku ułatwia spójny system identyfikacji wizualnej, w którym wszystkie pomieszczenia są oznaczone tabliczkami z informacją wizualną i oznaczeniem w alfabecie Braille’a oraz system TOTUPOINT. Przy budynku znajduje się przestrzeń spotkań w formie amfiteatru, plac sportowy z siłownią zewnętrzną, rowerownia oraz miejsca parkingowe dla osób z niepełnosprawnościami. Warto podkreślić, że do realizacji inwestycji zaangażowano społeczność akademicką i ekspercką. Konsultacje z pracownikami, studentami oraz przedstawicielami różnych jednostek UW pozwoliły dopasować przedsięwzięcia do faktycznych potrzeb studentów, w tym osób z niepełnosprawnościami. Dom Studenta nr 7 Uniwersytetu Warszawskiego otrzymał Nagroda Architektoniczna Prezydenta Warszawy w kategorii Architektura mieszkalna.

Obiekt zabytkowy

Laureat ex aequo Młyny Rothera

Projekt: LS PROJEKT Pracownia Architektoniczna/ mgr inż. arch. Łukasz Szleper

Inwestor: Miasto Bydgoszcz

Młyny Rothera to XIX-wieczny kompleks dawnego młyna przemysłowego,położony na Wyspie Młyńskiej w centrum Bydgoszczy. Po latach niszczenia industrialne przestrzenie przeszły gruntowną rewitalizację, stając się wzorcowym przykładem obiektu w pełni dostępnego dla wszystkich odwiedzających. Obecnie Młyny pełnią funkcję centrum nauki i kultury Miasta Bydgoszcz; oprócz tego działają tu cztery lokale gastronomiczne. Goście odwiedzający Młyny mogą obejrzeć trzy multimedialne wystawy stałe, a kalendarz wydarzeń wypełniają wystawy czasowe, koncerty, wykłady i warsztaty. W 2024 roku obiekt odwiedziło ponad 235 tysięcy osób. Instytucja kładzie szczególny nacisk na dostępność – budynek wyposażony jest w pochylnie, windy, podnośniki i dostosowane toaletyna każdym piętrze. Wystawy zaprojektowano z myślą o osobach z niepełnosprawnościami, oferując m.in. tłumaczenia na język migowy, opisy w piśmie punktowym, tyflomapy, audio przewodniki i przedprzewodniki w języku łatwym do zrozumienia. Wprowadzono również „ciche godziny” oraz specjalne oprowadzania skierowane do osób z niepełnosprawnościami wzroku, słuchu oraz intelektualną. Osoby z niepełnosprawnością słuchu mogą skomunikować się z obsługą za pośrednictwem aplikacji migam.pl lub za pomocą kart komunikacji, mogą też skorzystać z pętli indukcyjnej. Ta kompleksowo zaprojektowana dostępność sprawia, że zrewitalizowane Młyny Rothera są miejscem otwartym, bezpiecznym i przyjaznym dla wszystkich, bez względu na ich indywidualne potrzeby i możliwości.

Laureat ex aequo Przebudowa Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej

Projekt: Pracownia Architektoniczna Archigraf Michał Brutkowski

Inwestor: Politechnika Warszawska

Stuletni budynek Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej przy ul. Koszykowej 55 przeszedł kompleksową przebudowę, której głównym celem było zapewnienie pełnej dostępności architektonicznej. Priorytetem modernizacji stało się przystosowanie wejścia głównego od ul. Koszykowej oraz przebudowa holu głównego. Aby to osiągnąć, wyrównano poziom posadzki wewnętrznej z poziomem chodnika oraz zamontowano automatyczne drzwi. Wewnątrz holu zamontowano podnośnik pionowy umożliwiający osobom z niepełnosprawnościami pokonanie różnicy wysokości 1 metra. Wyburzenie fragmentu ściany szatni pozwoliło stworzyć przestronną, dostępną salę wystawową. Zainstalowana w 2019 roku winda zapewnia komunikację między wszystkimi kondygnacjami i skrzydłami budynku. Modernizacji Wydziału towarzyszyło utworzenie Centrum Projektowania Uniwersalnego z zapleczem naukowo -dydaktycznym, które służy m.in. kształceniu przyszłych architektów w zakresie projektowania przestrzeni dostępnych dla wszystkich. Jedna z dwóch dostosowanych toalet wyposażona została w informacją wizualną o niezbędnych wymiarach i odległościach, dzięki czemu pełni także funkcję dydaktyczną jako wzorcowy obiekt toalety dostępnej. Przebudowa Wydziału Architektury PW to modelowy przykład harmonijnego połączenia historycznej wartości obiektu z nowoczesnymi rozwiązaniami zapewniającymi dostępność dla wszystkich użytkowników – zarówno pracowników naukowych, studentów, jak i uczestników licznych wykładów, wystaw oraz zajęć Uniwersytetu Trzeciego Wieku.

Koordynator ds. dostępności

Donata Kończyk

Pedagog specjalny, tyflopedagog oraz instruktor orientacji przestrzennej i rehabilitacji wzroku. Absolwentka studiów menedżerskich na UW oraz MBA Innowacje i Analiza Danych. Od ponad 20 lat zawodowo zajmuje się wdrażaniem dostępności cyfrowej, architektonicznej i informacyjno-komunikacyjnej. W latach 1999–2016 była zastępcą kierownika Biura ds. Osób z Niepełnosprawnościami na UW, gdzie wprowadziła liczne innowacje wspierające studentów i pracowników z niepełnosprawnościami. Od 2017 roku pełni funkcję Pełnomocnika Prezydenta m.st. Warszawy ds. dostępności, a od 2020 roku jest naczelnikiem Wydziału Dostępności. Zainicjowała i uporządkowała procesy dostosowywania architektonicznego przestrzeni miejskiej oraz budynków użyteczności publicznej. Opracowała lub współtworzyła kluczowe dokumenty, m.in.: Standardy dostępności architektonicznej (2017 i 2022), Wytyczne zapewniania dostępności wydarzeń (2018), Standard dostępności cyfrowej (2020) oraz Wytyczne dotyczące dostępności informacyjno-komunikacyjnej (2021). W 2020 roku zainicjowała realizację 200 audytów dostępności obiektów miejskich oraz 300 spacerów audytowych. Uruchomiła usługę tłumacza języka migowego online w ponad 1200 warszawskich instytucjach publicznych. Koordynuje proces zapewniania dostępności w ponad 900 jednostkach organizacyjnych i 300 osobach prawnych m.st. Warszawy, współpracując z ponad 500 koordynatorami ds. dostępności. Jest pomysłodawczynią Warszawskiej Akademii Dostępności, największego w Polsce projektu edukacyjnego dla osób wdrażających dostępność. Dzięki jej zaangażowaniu w proces zapewniania dostępności Warszawa zdobyła liczne wyróżnienia, w tym nagrody przyznane miejskim inwestycjom w konkursie „Lider Dostępności” w latach 2017–2024 oraz prestiżową nagrodę Komisji Europejskiej Access City Award 2020. Kapituła konkursu „Lider Dostępności” nagrodziła Donatę Kończyk w uznaniu dla jej dotychczasowej działalności, w której skutecznie realizuje zmiany na rzecz dostępności, przekształcając Warszawę w miejsce bardziej przyjazne i dostępne dla wszystkich mieszkańców.

W tej kategorii wyróżniono też Martę Otrębską (Urząd Miasta Gdyni, wcześniej Muzeum Emigracji w Gdyni), Iwonę Parzyńską (Muzeum Narodowe w Krakowie) i Ewę Raczyńską-Buławę (Łódzka Kolej Aglomeracyjna). 

Architekt/Urbanista

Piotr Bujnowski

To ceniony polski architekt z ponad 25-letnim doświadczeniem zawodowym. Doświadczenie zdobywał m.in. w pracowniach Fiszer Atelier 41, RKW Rhode Kellermann Wawrowsky i AMC Andrzej Chołdzyński. Jest wykładowcą na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej oraz prezesem zarządu Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP). Założona przez Piotra Bujnowskiego pracownia Bujnowski Architekci, specjalizujące się w projektach budynków użyteczności publicznej, mieszkalnych oraz wnętrz. Wśród najważniejszych realizacji znajdują się m.in.: budynek biurowy Widok Towers w Warszawie, Izba Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy, Szkoła Podstawowa nr 400 w Wilanowie, Szkoła Podstawowa nr 406 przy ul. Świderskiej w Warszawie, Centrum Aktywności Międzypokoleniowej przy ul. Ceramicznej w Warszawie. Projekty pracowni Bujnowski Architekci charakteryzują się prostą formą, szacunkiem dla historii i kontekstu urbanistycznego oraz dbałością o detale. Wyróżniają je trwałe, ponadczasowe rozwiązania materiałowe, które zawsze wpisane są w szerszy kontekst miejsca, funkcji lub idei. Tym, co wyróżnia projekty pracowni, jest zapewniona w nich szeroko pojęta dostępność, która nie jest traktowana jako coś ponadstandardowego i wyjątkowego, lecz – jak podkreśla Piotr Bujnowski – jest podstawą i alfabetem, który na równi ze standardami jakościowymi i materiałowymi tworzy jedną, spójną funkcjonalno-przestrzenną całość przyjazną dla każdego użytkownika – niezależnie od tego, czy jest to szkoła dla 900 dzieci, czy niewielki pawilon muzealny. Budynki zaprojektowane przez Piotra Bujnowskiego i jego pracownię zdobyły liczne nagrody w konkursach architektonicznych, w tym Nagrody Architektoniczne Prezydenta Warszawy oraz nagrody „Lidera Dostępności” w latach 2022–2025.

Patronat Honorowy Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy

Organizatorzy: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Towarzystwo Urbanistów Polskich

Projekt współfinansowany ze środków: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych