- Mimo ogromnych możliwości, jakie dają cyfryzacja i nowe technologie, wciąż nie są one wystarczająco dostępne dla osób z niepełnosprawnościami — mówiła wiceministra funduszy Monika Sikora. Rozwiązaniem tego problemu ma być przyjęty kilka lat temu Europejski Akt o Dostępności (EAA) i jego polska wersja, czyli Ustawa o zapewnieniu dostępności niektórych dóbr i usług, której zapisy wchodzą w życie już 28 czerwca tego roku.

Ustawa, nazywana Polskim Aktem o Dostępności, została podpisana przez Prezydenta już w zeszłym roku. Obejmuje ona praktycznie wszystkie obszary naszego życia – od zakupów online, przez transport, po codzienne zarządzanie finansami. Ma ułatwić podróżowanie, dostęp do edukacji, rozrywki i kultury. Co ważne – to pierwsza ustawa dotycząca dostępności, która dotyczy sektora prywatnego. O wyzwaniach, jakie się z nią wiążą, dyskutowano podczas Konferencji "Włączamy dostępność" w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej 2 i 3 czerwca.

O tym, co zmieni Polski Akt o Dostępności, można przeczytać w naszym artykule z zeszłego roku.

To właśnie resort funduszy jest odpowiedzialny za przygotowanie i realizację Polskiego Aktu o Dostępności. Ma ona odpowiadać na potrzeby starzejącego się polskiego społeczeństwa.

Odpowiedź na wyzwania demografii

- Dzisiaj osoby po 60 roku życia stanowią ponad 26 procent polskiej populacji, za te dwadzieścia parę lat to będzie prawie 40 procent – podkreślała Ministra ds. Polityki Senioralnej, Marzena Okło-Drewnowicz  - Nie da się tej polityki senioralnej zrobić za 20 lat, bo rozwiązania, których potrzebują osoby starsze, osoby ze szczególnymi potrzebami, muszą być rozwiązaniami systemowymi. A te wprowadza się krok po kroku. Dziś wykonujemy ten pierwszy, tworząc fundament pod dostosowanie dóbr i usług pod potrzeby osób starszych i z niepełnosprawnościami – podkreśliła Ministra.

Zwróciła ona uwagę na to, że seniorzy i osoby z niepełnosprawnościami są przede wszystkim konsumentami i odpowiadanie na ich potrzeby to ogromna szansa dla biznesu, który powinien traktować Polski Akt o Dostępności jako impuls do rozwoju.

- Mamy twarde badania, które pokazują, że wśród seniorów najczęściej poszukiwanymi sprawami w Internecie są usługi dostępne online. Dzisiaj seniorzy i osoby z niepełnosprwnościami w Polsce są w pełni albo w ogromnym stopniu ucyfrowieni, i chcemy, by mogły one w pełni uczestniczyć w życiu publicznym – zauważyła Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej, Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz.

Tymczasem wciąż usługi cyfrowe są w tyle za potrzebami tej rosnącej grupy klientów.

Szansa dla polskiej branży IT

Wiceministra Sikora wskazała na badania przedstawione przez UNICEF w 2024 roku, z których wynikało, że w Unii Europejskiej osoby z niepełnosprawnością w między 15 a 74 rokiem życia korzystają z Internetu o 15 procent mniej niż osoby pełnosprawne. Tymczasem rola Internetu i nowych technologii ma, w związku m.in. z rozwojem AI, tylko rosnąć.

Wynika to z tego, że funkcje związane z dostępnością są często pomijane przy procesach projektowania nowych rozwiązań technologicznych.

- Analiza miliona najpopularniejszych stron internetowych wykazała w ubiegłym roku, że aż 96 procent z nich miało co najmniej jeden błąd w zakresie dostępności. Dlatego dobrze, że mamy ten owe przepisy, które będą dbały o to, by nowe strony i te, które już funkcjonują, będą spełniały standardy dostępności – zaznaczyła wiceministra.

Dlatego też wprowadzeniu w życie nowych przepisów towarzyszy również szeroko zakrojona akcja informacyjna, ale też realne wsparcie dla przedsiębiorców. W domyśle ustawa ma służyć nie tyle nakładaniu kar i wymogów, ile wspieraniu polskiego biznesu – w tym branży IT w rozwoju uwzględniającym potrzeby różnorodnych grup odbiorców.

PFRON będzie koordynował

Ustawa przewiduje możliwość nakładania kar na przedsiębiorców, którzy nie będą spełniać wymagań dostępności. Kontrolą dostępności usług i produktów będą zajmować się organy nadzoru rynku, którym podlegać będą różne branże i segmenty rynku. Będą to: Urząd Komunikacji Elektronicznej, Ministerstwo Cyfryzacji, Rzecznik Finansowy, Wojewódzcy Inspektorzy Transportu Drogowego, Urząd Transportu Kolejowego, Urząd Lotnictwa Cywilnego, Urząd Żeglugi Śródlądowej, Urzędy Morskie. Cały system nadzoru koordynować będzie PFRON.

- Fundusz będzie miał szczególną rolę, bo będzie koordynował wszystkie działania przewidziane w Ustawie, które są związane z nadzorem rynku, współpracą z organami, które nadzorują rynek – mówiła podczas konferencji prezes Funduszu ds. Małgorzata Lorek.  

Prezes Lorek podkreśliła, że o Ustawie nie można myśleć w kontekście kar, ale szans rozwojowych dla polskiego biznesu.

- To początek odkrywania nowej drogi, nowych konsumentów i nowych rozwiązań – zaznaczyła i jeszcze raz podkreśliła, że w ustawie nie chodzi o karanie, ale o wspieranie polskich przedsiębiorców.

To właśnie na stornie PFRON można znaleźć wytyczne dotyczące wymagań nakładanych przez Polski akt o dostępności.

Europejskie wymogi

Wprowadzenie Ustawy o zapewnieniu dostępności niektórych dóbr i usług jest wymogiem wynikającym z przyjęcia przez Unię Europejską Dyrektywy 2019/882, czyli Europejskiego Aktu o Dostępności. Dlatego wymóg dostępności, to też szansa na zaistnienie polskiego biznesu na europejskich rynkach.

- Musimy pamiętać, że ten Europejski Akt wykorzystuje jako podstawę prawną rozporządzenia dotyczące wspólnego rynku. Oznacza to, że wszystkie produkty wprowadzane na wspólny rynek, muszą być zgodne z tymi przepisami – podkreślił Daniel Casas, Accessibility Policy Officer w European Disability Forum (EDF). Zdaniem Danela Casasa oznacza to większy popyt na ludzi zawodowo zajmujących się dostępnością.

- Posiadanie aktu na papierze to jedna rzecz, ale musimy go wdrożyć. Wiele regulacji dostępnościowych w Europie nie jest szerzej znane wśród samych osób z niepełnosprawnością. Przez co osoby z niepełnosprawnościami nie skarzą się na ich nieprzestrzeganie. Dlatego z biznesem, rządami i sektorem obywatelskim musimy upewnić się, że ludzie wiedzą, że są przepisy dotyczące dostępności i można na ich podstawie składać skargi – zaznaczył przedstawiciel EDF.

Dodał, że spełnienie prawnych wymogów to tylko początek procesu tworzenia dostępnej dla wszystkich rzeczywistości.

Podam przykład zakupu biletu. Pewna firma wdrożyła nowy, z założenia dostępny, system zakupu biletu. Jednak jak się okazało, system nie był do końca dostępny. Testy z użytkownikami pokazały, że twórcy systemu polegli na obszarze prostego języka i zawartość nowej strony była zwyczajnie niezrozumiała. Do tego, jak się okazało, zabrakło informacji po dokonaniu zakupu – wskazał Daniel Casas.

Łyżka dziegciu

- Jako wadę europejskich rozwiązań przedstawiciel EDF wskazał brak przepisujących dotyczących dostępności produktów codziennego użytku – pralek, lodówek, kuchenek, etc. Od początku Europejski Akt o Dostępności jest krytykowany m.in. za brak zapisów dotyczących komunikacji publicznej czy własnie urządzeń codziennego użytku.

- Polska Ustawa mówi o potrzebach osób na wózkach i niewidomych, o tekście łatwym do czytania ETR, jednak brakuje w niej instrumentów, które sprawiłyby, że zaczęlibyśmy pojmować dostępność szeroko. Że nie jest to tylko tłumaczenie na PJM czy bezprogowe drzwi wejściowe, ale też takie sprawy jak dostosowane zamki do drzwi w toaletach dla osób z niepełnosprawnością manualną – skomentował podczas panelu dyskusyjnego dr Krzysztof Kurowski, przewodniczący Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami.

Przewodniczący PFON ma też wątpliwości co do tego, czy PFRON w obecnym kształcie powinien zajmować się koordynacją realizacji zapisów Polskiego Aktu o Dostępności.

- PFRON jest instytucją, która istnieje już ponad 30 lat i nowe ustawy trochę próbują przemodelować, nadając mu nowe uprawnienia. Jednak jest to dawanie zadań starej strukturze PFRON, która powstała przecież, by zajmować się rehabilitacją.

Zdaniem doktora Kurowskiego lepsze byłoby przyjęcie  propozycji przyjętej w projekcie ustawy o wyrównywaniu szans i przekształcenie PFRON w Urząd ds. Wyrównywania Szans.

Rozszerzanie świata

– Polski Akt o Dostępności to nie tylko dokument prawny – to realne narzędzie poszerzania świata osób z niepełnosprawnościami. Dzięki niemu dostępność przestaje być dobrą wolą, a staje się obowiązującym standardem. Chcemy, aby każdy obywatel – niezależnie od poziomu sprawności – mógł w pełni uczestniczyć w życiu społecznym, zawodowym i kulturalnym. To jest fundament równości i nowoczesnego państwa – podkreślił Łukasz Krasoń, Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

Pełnomocnik podał przykład z własnego życia.

-Pamietam, jak trafił do mnie pierwszy czytnik ebooków. Moje ręce były już na tyle słabe, że fizyczna książka nie była dla mnie dostepna. Czytnik poszerzył mój świat. Bardzo się cieszę, że ten akt będzie rozszerzał świat dla wszystkich.

Czytniki, ale też bankomaty, biletomaty i terminale płatnicze to urządzenia, które za sprawą Polskiego Aktu o Dostępności mają stać się dostępne dla wszystkich.  

Informacje na temat wsparcia dla przedsiębiorców, których obejmą przepisy nowej ustawy można znaleźć na stronie www.funduszeeuropejskie.gov.pl

Jedną z Instytucji, która będzie już wspiera polskie firmy w rozwijaniu dostępnych usług, jest Bank Gospodarstwa Krajowego, który przygotował program Pożyczka na dostępność.