Lista Mocy 1918-2018. Ireneusz Plater-Zyberk

1896 lub 1897–1946
pisarz, reżyser, scenarzysta, aktor

Pochodził z zamożnego rodu ziemiańskiego herbu Plater-Zyberk. Od urodzenia pozbawiony był rąk, co nie przeszkodziło mu w rozwijaniu swoich talentów. Dzięki wytrwałości matki ukończył jako ekstern gimnazjum w Warszawie. Pochodzenie z wpływowej rodziny ułatwiło mu życiowy start i bez wątpienia pomogło w karierze. Miał trzech braci, z których jeden – Ignacy Emil – to dziadek euro posłanki Róży Thun. Z powodu niepełnosprawności Ireneusz był traktowany przez bliskich wyrozumiale.

W okresie międzywojennym zyskał sławę jako literat, scenarzysta, reżyser i aktor. Zrealizował wtedy trzy filmy fabularne, m.in.: „Martwy węzeł” (1927) – pierwszy w historii polskiej kinematografii film z efektami kaskaderskimi, którym wzbudził wielkie zainteresowanie widzów, „Milionowy spadkobierca” (1928) oraz „Igraszki pieniądza” (1930). Według jego pomysłu powstała też komedia „ABC miłości” (1935) z Adolfem Dymszą w roli głównej.

Największą sławę zyskał jako producent i reżyser filmów dokumentalnych, które zdobyły uznanie także za granicą, jak np. bardzo dobrze oceniany reportaż „Salve Regina” (1935) oraz „Zew trombity” (1934) – reportaż o folklorze górali huculskich.

Był inspiratorem zmian w prawodawstwie dotyczącym produkcji filmowej. W latach 1933–1939 piastował stanowisko wiceprezesa Związku Producentów Filmów Krótkometrażowych.

Wydał dwie powieści: „Kobiety i żony, czyli tajemniczy Andrzej” (prawdopodobnie 1926) oraz „Tajemnicę stanu” (1927). Własne doświadczenia– w tym także lekkoducha ze skłonnością do szastania rodzinnymi pieniędzmi, awanturnika i bawidamka – opisał w autobiograficznej opowieści „Życie bez rąk” (1931 r., wydana prawdopodobnie z własnych środków), prezentując nie tylko codzienne zmagania i to, jak można dać sobie radę w życiu, ale też swoje liczne romanse.

Był dwa razy żonaty; z drugą żoną – Irmą (Janiną) Radko, grającą w kilku jego filmach tancerką i aktorką – miał syna.

Ostatnie lata życia Ireneusza Plater-Zyberka nie są znane – wyjechał prawdopodobnie do Szwajcarii lub Austrii i w 1946 r. zmarł.