Lista Mocy 1918-2018. Igor Newerly

1903–1987
pisarz, scenarzysta, pedagog

Właściwie Igor Abramow-Newerly. Urodził się w Zwierzyńcu koło Białowieży w rodzinie polsko-rosyjskiej. Jego ojczym był carskim oficerem, więc Igor jako dziecko miał ułatwiony dostęp do koszar. Tam właśnie, wskutek wypadku na placu ćwiczeń, stracił prawą nogę. Życie z protezą nie zniechęciło go do aktywności fizycznej. Po ewakuacji w 1915 r. spędził młodość w Penzie, Saratowie i Kijowie. Był tam świadkiem rewolucji i wojny domowej. Szkołę średnią ukończył w Nowosybirsku, a prawo studiował na Kijowskim Uniwersytecie Państwowym im. Tarasa Szewczenki.

W 1923 r. został relegowany z uczelni za poglądy i aresztowany przez OGPU. Kara dozoru w Odessie nie przekonała go do zmiany poglądów. Po ponownym zatrzymaniu zdołał uciec podczas transportu do łagru. Pod koniec 1924 r. udało mu się pokonać granicę i przedostać do Polski. Aby się utrzymać, podejmował się różnych prac, do czasu gdy w 1926 r. poznał Janusza Korczaka. Po okresie współpracy w charakterze jego sekretarza przejął redakcję nowatorskiego pisma „Mały Przegląd”, w którym dzieci pisały dla dzieci. W latach 1928–1932 dokończył przerwane w ZSRR studia, uczęszczając na Wydział Nauk Społecznych i Politycznych Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1930 r. ożenił się z Barbarą Szejnbaum i miał z nią syna Jarosława.

Po kampanii wrześniowej Igor Newerly został szklarzem w Warszawie w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym. Proteza nogi nie przeszkadzała mu w poruszaniu się po schodach kamienic, w których wstawiał okna wybite w trakcie walk i bombardowań. Potem zatrudnił się jako stolarz, by w 1942 r. założyć Spółdzielnię Pracy Stolarsko-Zabawkarskiej. W nocy z 8 na 9 stycznia 1943 r. został aresztowany przez Niemców za działalność konspiracyjną i pomoc w produkcji broni dla podziemia. Był więziony na Pawiaku i w obozie na Majdanku. Kiedy obóz zlikwidowano, został przewieziony do Oświęcimia, a w grudniu 1944 r. przeżył „marsz śmierci” do KL Sachsenhausen-Oranienburg. Wyzwolenie w 1945 r. zastało go w Bergen-Belsen. Po krótkim okresie życia w „miasteczkach polskich” w Niemczech wrócił do kraju w 1945 r.

W 1946 r. współzakładał Komitet Uczczenia Pamięci Janusza Korczaka i do 1966 r. pełnił w nim funkcję wiceprzewodniczącego. To on napisał scenariusz do filmu Król Maciuś I, na podstawie powieści Korczaka. Pod koniec lat 40. zajął się karierą pisarską. Przez rok był członkiem PPS, a po zjednoczeniu z PPR (1948) – członkiem PZPR.

W 1966 r. oddał legitymację. Wielokrotnie występował w obronie pisarzy i działaczy prześladowanych z powodów politycznych przez władze komunistyczne. Był też laureatem licznych nagród i odznaczeń, m.in.: Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, medalu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Zmarł w Warszawie w 1987 r. i został pochowany na Powązkach.

Jego najważniejsze książki to: Chłopiec z Salskich Stepów, Pamiątka z Celulozy i Zostało z uczty bogów.