Co daje znaczny stopień?

„Moja żona przebyła chorobę nowotworową. Powiedziano nam, że jeśli dostanie orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, to będą jej przysługiwały jakieś ulgi i uprawnienia. Po komisji żona dostała stopień znaczny, jednak w instytucji, w której odbieraliśmy orzeczenie, nikt nie umiał nam powiedzieć, z jakich ulg może korzystać”. Doradcy naszych Centrów Integracja, udzielający odpowiedzi na portalu w ramach zakładki „Zapytaj doradcę”, bardzo często słyszą takie pytania. Tymczasem ulg i uprawnień jest w tym przypadku całkiem sporo. Poniżej podejmujemy próbę wyjaśnić, co przysługuje osobie posiadającej orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

AKTUALIZACJA: 07.03.2023

Na wstępie warto podkreślić, że przy większości poniższych ulg i uprawnień wystarczy orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności – wydane przez Miejski/Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności – lub orzeczenia równoważne, np. wydane przez ZUS, o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji czy wydawane niegdyś – o I grupie inwalidztwa. Jednak w przypadku niektórych uprawnień i ulg ustawodawca dokładnie sprecyzował, które orzeczenie jest niezbędne do skorzystania z nich.

Spis treści:

• Dodatek lub zasiłek pielęgnacyjny
  • Dodatek pielęgnacyjny
  • Zasiłek pielęgnacyjny
• Ulgi komunikacyjne
  • Zniżki w komunikacji PKP/PKS
  • Zniżki w komunikacji miejskiej
• Karta parkingowa
• Zwolnienie z abonamentu za radio i telewizję
• Rabat na usługi telekomunikacyjne
• Dofinansowanie ze środków PFRON oraz program „Aktywny Samorząd”
  • Udział w turnusach rehabilitacyjnych
  • Zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze
  • Likwidacja barier technicznych i w komunikowaniu się
  • Likwidacja barier architektonicznych
  • Program „Aktywny Samorząd”
• Podatki
  • Ulga rehabilitacyjna
  • Podatek od czynności cywilnoprawnych
• Uprawnienia pracownika ze znacznym stopniem
  • Skrócony czas pracy
  • Dodatkowa przerwa w pracy
  • Dodatkowy urlop wypoczynkowy
  • Prawo do korzystania ze zwolnień od pracy
  • Racjonalne usprawnienia
• Uprawnienia pracodawcy zatrudniającego pracownika ze znacznym stopniem niepełnosprawności
  • Dofinansowanie do wynagrodzenia
  • Zwrot kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego w pracy pracownikowi z niepełnosprawnością
  • Zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy
  • Zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy
  • Zwrot kosztów szkolenia pracownika z niepełnosprawnością
• Inne uprawnienia
  • Wstęp do muzeów
  • Pierwszeństwo w kolejkach
  • Udogodnienia na poczcie
  • Pomoc w podróży samolotem
  • Ulga paszportowa
  • Leczenie stomatologiczne
  • Pies asystujący
  • Świadczenia dla opiekunów osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności
  • Szczególne uprawnienia w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej, usług farmaceutycznych oraz wyrobów medycznych

Dodatek lub zasiłek pielęgnacyjny

Ważne! Można otrzymywać jednocześnie tylko jedno z poniższych świadczeń.

Dodatek pielęgnacyjny

Dodatek pielęgnacyjny, wypłacany przez ZUS, przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, pod warunkiem, że osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat. Obecnie jego kwota to 215,84 zł.

Więcej informacji o dodatku pielęgnacyjnym – komu przysługuje, komu nie, jak się o niego starać – znaleźć można w artykule na naszym portalu.

Zasiłek pielęgnacyjny

Osoba z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności może otrzymać zasiłek pielęgnacyjny, o ile nie jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego.

Zasiłek pielęgnacyjny to jedno ze świadczeń, przy którym nie obowiązuje kryterium dochodowe.

Od 1 listopada 2018 r. zasiłek pielęgnacyjny wypłacany jest w kwocie 184,42 zł miesięcznie.

Kolejna podwyżka – do kwoty 215,84 zł – zaplanowana jest na 1 listopada 2019 r.

Wcześniej, przez 12 lat, wysokość zasiłku pielęgnacyjnego nie ulegała zmianie i wynosiła 153 zł miesięcznie.

Wnioski należy składać w urzędzie miasta lub gminy, w jednostce wypłacającej świadczenia rodzinne.

Więcej informacji o zasiłku pielęgnacyjnym – komu przysługuje, gdzie i jak złożyć wniosek – znaleźć można na naszym portalu.

Ulgi komunikacyjne

Zniżki w komunikacji PKP/PKS

Osoby posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności (lub całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji) mogą korzystać z ulgowych przejazdów w komunikacji PKP/PKS:

• 49% ulgi na przejazdy w pociągach PKP – tylko w klasie 2. pociągów osobowych (warto zaznaczyć, że pociągami osobowymi sa np. wszystkie pociągi Przewozów Regionalnych),
• 37% ulgi tylko w klasie 2. w pociągach pośpiesznych, TLK, ekspresowych, IC i EC.

Osoby niewidome, posiadające orzeczenie o stopniu znacznym, mają natomiast prawo do:

• 93% ulgi w przejazdach w pociągach PKP – tylko w 2. klasie pociągów osobowych (warto zaznaczyć, że pociągami osobowymi sa np. wszystkie pociągi Przewozów Regionalnych),
• 51% ulgi – tylko w 2. klasie w pociągach pośpiesznych, TLK, ekspresowych, IC, EC.

Opiekun lub przewodnik towarzyszący osobie posiadającej stopień znaczny lub osobie niewidomej posiadającej stopień znaczny (lub całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji) ma prawo do 95% zniżki w pociągach osobowych, pośpiesznych, ekspresowych, IC, EC.

Informacje dotyczące zniżek w przejazdach oraz dokumentów wymaganych do ich potwierdzenia można znaleźć na stronach:

• PKP Intercity (tabela ulg ustawowych – plik PDF, 419 KB)
• Przewozów Regionalnych (tabela uprawnień – plik PDF, 88 KB)

Powyższe zniżki ustawowe obowiązują również przewoźników autobusowych. Warto przeczytać na naszym portalu o tym, czy prywatni przewoźnicy mają prawo odmówić ulgowego przejazdu.

Zniżki w komunikacji miejskiej

Ulgi w komunikacji miejskiej ustalane są w drodze uchwały rady miasta lub gminy. Dlatego w poszczególnych miejscowościach są różne, np. w Warszawie osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności korzystają wraz z opiekunem z bezpłatnych przejazdów w komunikacji miejskiej. W wielu miastach jest podobnie, w innych całkiem inaczej.

Informacje dotyczące ulg w komunikacji danego miasta oraz na temat dokumentów potwierdzających prawo do ulgi można znaleźć na stronach miasta lub zakładów komunikacyjnych.

Linki do informacji o zniżkach w zakładach komunikacyjnych największych miast w Polsce zebraliśmy w artykule na naszym portalu.

Karta parkingowa

To jedyny dokument uprawniający do parkowania na „kopertach” dla osób z niepełnosprawnością. Uprawnia także do niestosowania się do niektórych znaków drogowych.

Od 1 lipca 2014 r. karta parkingowa wydawana jest osobom zaliczonym do znacznego stopnia niepełnosprawności, mającym znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się (na podstawie orzeczenia wydanego po 1 lipca 2014 r.).

Wniosek składa się do przewodniczącego Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności.

Osoba z niepełnosprawnością składa wniosek osobiście, z wyjątkiem:

1. osoby, która nie ukończyła 18. roku życia, za którą wniosek składają rodzice lub ustanowieni przez sąd opiekunowie albo jeden z rodziców lub ustanowionych przez sąd opiekunów;
2. osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, pozostającej pod władzą rodzicielską, za którą wniosek składa jeden z rodziców;
3. osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, niepozostającej pod władzą rodzicielską lub osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, za którą wniosek składa odpowiednio opiekun lub kurator ustanowiony przez sąd.

Do wniosku dołącza się:

1. jedną fotografię o wymiarach 35 mm x 45 mm, odzwierciedlającą aktualny wizerunek osoby, której wniosek dotyczy, przedstawiającą tę osobę bez nakrycia głowy i okularów z ciemnymi szkłami;
2. dowód uiszczenia opłaty za wydanie karty parkingowej (21 zł);
3. w przypadku złożenia wniosku przez osoby, które nie ukończyły 18. roku życia oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie, składa się oświadczenie o posiadaniu prawa do sprawowania odpowiednio władzy rodzicielskiej, opieki lub kurateli.

Składając wniosek przedstawia się do wglądu oryginał prawomocnego orzeczenia o niepełnosprawności (wydanego po 1 lipca 2014 r.), o stopniu niepełnosprawności lub o wskazaniach do ulg i uprawnień, wraz ze wskazaniem do karty parkingowej.

Więcej informacji o karcie parkingowej znaleźć można na naszym portalu.

Zwolnienie z abonamentu za radio i telewizję

Niektóre osoby z niepełnosprawnością są zwolnione z wnoszenia opłat za abonament radiowo-telewizyjny. Z abonamentu zwolnione są osoby:

• zaliczone do I grupy inwalidów lub
• posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub
• posiadające orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy, na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 j.t., z późn.zm.) lub
• posiadające orzeczenia trwałej lub okresowej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, na podstawie ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, z późn. zm.) lub
• które otrzymują świadczenie pielęgnacyjne z właściwego organu, realizującego zadania w zakresie świadczeń rodzinnych, jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej, lub rentę socjalną z ZUS lub innego organu emerytalno-rentowego lub
• niesłyszące, u których stwierdzono całkowitą głuchotę lub obustronne upośledzenie słuchu (mierzone na częstotliwości 2.000 Hz o natężeniu od 80 dB) lub
• niewidome, których ostrość wzroku nie przekracza 15%.

Więcej informacji dotyczących zwolnienia od opłaty abonamentowej można znaleźć na stronie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Od niedawna mówi się o wprowadzeniu opłaty audiowizualnej w miejsce abonamentu. Prace nad tym rozwiązaniem wstrzymano, jednak, jak poinformowało nasz portal Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności wciąż miałyby być zwolnione z opłaty audiowizualnej.

Rabat na usługi telekomunikacyjne

Niektóre firmy telekomunikacyjne przyznają ulgi w opłatach osobom z niepełnosprawnością. Nie są to ulgi ustawowe, lecz ustalane przez poszczególnych operatorów.

Dla przykładu, w Orange przyznano rabaty osobom:

• ze znacznym stopniem niepełnosprawności, z symbolem przyczyny niepełnosprawności 04-O,
• ze znacznym stopniem niepełnosprawności, z symbolem przyczyny niepełnosprawności 03-L,
• posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności i więcej niż jednym symbolu niepełnosprawności, jeśli jednym z symboli przyczyny niepełnosprawności jest jeden z ww., tj. 04-O lub 03-L,
• osobom z niepełnosprawnościami, które nabyły prawa do ulg na podstawie rozporządzenia Ministra Łączności z 21 października 1996 r., jeśli stopień niepełnosprawności został orzeczony na stałe.

Rabaty udzielane są osobom z niepełnosprawnością, które ukończyły 16 lat. Rabat może otrzymać osoba z niepełnosprawnością uprawniona do uzyskania rabatu albo jej prawny opiekun w razie stałego lub czasowego zamieszkiwania opiekuna prawnego razem z osobą z niepełnosprawnością. Pod pojęciem stałego lub czasowego zamieszkiwania rozumie się stałe lub czasowe zameldowanie osoby z niepełnosprawnością i opiekuna prawnego w tym samym lokalu mieszkalnym lub budynku.

W Orange rabat wynosi:

• 50% w opłacie za przyłączenie telefonu stacjonarnego,
• 50% w opłacie abonamentowej za telefon stacjonarny.

Więcej informacji o ulgach dla osób z niepełnosprawnością znaleźć można na stronie Orange.

O ulgi i uprawnienia dla osób z niepełnosprwnością warto też pytać u innych operatorów. Warto wiedzieć, że wszystkich operatorów obowiązuje Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych, o którym więcej przeczytać można na stronie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji.

Dofinansowanie ze środków PFRON oraz program „Aktywny Samorząd”

Osoby z niepełnosprawnością mogą ubiegać się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie o dofinansowanie w następujących obszarach:

Udział w turnusach rehabilitacyjnych

Turnusy rehabilitacyjne są zorganizowaną formą aktywnej rehabilitacji, połączonej z elementami wypoczynku. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. Nr 230 poz. 1694), z tej formy rehabilitacji mogą korzystać wszystkie osoby z niepełnosprawnością, tj. takie, które posiadają ważne jedno z niżej wymienionych orzeczeń:

• zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności (znacznego, umiarkowanego, lekkiego),
• całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów,
• niepełnosprawności, wydane przed ukończeniem 16. roku życia,
• grupie inwalidzkiej.

Osoba z niepełnosprawnością, ubiegająca się o dofinansowanie kosztów uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, powinna złożyć odpowiedni wniosek do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie o dofinansowanie, a także kopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności oraz wniosek lekarza, pod którego opieką się znajduje, o skierowanie na turnus rehabilitacyjny. Wniosek o dofinansowanie zawiera oświadczenie o wysokości dochodu w rodzinie oraz liczbie osób we wspólnym gospodarstwie domowym (obowiązuje kryterium dochodowe).

Pierwszeństwo w uzyskaniu dofinansowania mają osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, osoby z niepełnosprawnością w wieku do 16 lat albo w wieku do 24 lat uczące się i niepracujące.

Przy ubieganiu się o dofinansowanie obowiązuje kryterium dochodowe.

Kwota dofinansowania jest zależna od stopnia niepełnosprawności osoby ubiegającej się o środki. Można także ubiegać się o dofinansowanie do kosztu pobytu opiekuna osoby z niepełnosprawnością.

Obecnie dla osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności kwota dofinansowania wynosi 1254 zł.

Więcej informacji o turnusach rehabilitacyjnych znaleźć można na naszym portalu.

Zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze

Osoby z niepełnosprawnością, które otrzymały z Narodowego Funduszu Zdrowia refundację zakupu wyżej wspomnianych artykułów i spełnią kryterium dochodowe, mogą ubiegać się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie o uzyskanie środków na pokrycie wydatków związanych z powyższym zakupem.

Wniosek zawierać powinien (zwykle w PCPR są dostępne gotowe formularze):

• imię, nazwisko, adres zamieszkania,
• cel dofinansowania,
• oświadczenie o wysokości dochodów i liczbie osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym,
• nazwę banku i numer rachunku bankowego.

Wysokość dofinansowania do przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych wynosi:

• do 100% udziału własnego osoby z niepełnosprawnością w limicie ceny ustalonym na podstawie odrębnych przepisów, jeżeli taki udział jest wymagany,
• do 150% sumy kwoty limitu, wyznaczonego przez NFZ, oraz wymaganego udziału własnego osoby z niepełnosprawnością w zakupie tych przedmiotów i środków, jeżeli cena zakupu jest wyższa niż ustalony limit.

Natomiast wysokość dofinansowania do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny wynosi do 80% kosztów tego sprzętu, nie więcej jednak niż do wysokości pięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia. Wnioskodawca zobowiązany jest do zadeklarowania udziału środków własnych w wysokości stanowiącej minimum 20% kosztów sprzętu rehabilitacyjnego. Właściwy procent wysokości dofinansowania do sprzętu rehabilitacyjnego oraz udziału środków własnych wnioskodawcy w danym roku i górne limity kwot dofinansowania są ustalane w oparciu o posiadane środki finansowe, na posiedzeniu komisji po otrzymaniu środków PFRON. Kwoty te mogą ulec zmianie w przypadku niedoboru środków, a przy znacznej liczbie wnioskodawców decyzja jest podejmowana każdorazowo na posiedzeniu komisji.

Więcej informacji o dofinansowaniu do sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych znaleźć można na naszym portalu.

Likwidacja barier technicznych i w komunikowaniu się

Przez bariery techniczne należy rozumieć bariery utrudniające lub uniemożliwiające osobie z niepełnosprawnością funkcjonowanie społeczne. Likwidacja tej bariery powinna powodować sprawniejsze działanie takiej osoby w społeczeństwie i umożliwić jej funkcjonowanie w życiu codziennym.

Natomiast przez bariery w komunikowaniu się należy rozumieć ograniczenia uniemożliwiające lub utrudniające osobie z niepełnosprawnością swobodne porozumiewanie się i/lub przekazywanie informacji. Likwidacja tej bariery powinna powodować umożliwienie osobom z niepełnosprawnością sprawniejsze i bardziej swobodne porozumiewanie się oraz przekazywanie informacji.

Pisemny wniosek o dofinansowanie likwidacji ww. barier osoba z niepełnosprawnością składa w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w miejscu zamieszkania.

O dofinansowanie likwidacji barier w komunikowaniu się i technicznych mogą ubiegać się osoby z niepełnosprawnością, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności. Ponadto dofinansowanie nie może obejmować kosztów realizacji, poniesionych przed przyznaniem środków finansowych i zawarciem umowy.

Wysokość dofinansowania do likwidacji barier w komunikowaniu się i technicznych wynosi do 95 proc. kosztów przedsięwzięcia, nie więcej jednak niż do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.

Więcej informacji o dofinansowaniu do likwidacji barier w komunikowaniu się i technicznych znaleźć można na naszym portalu.

Likwidacja barier architektonicznych

Bariery architektoniczne to wszelkie utrudnienia występujące w budynku i w jego najbliższej okolicy, które ze względu na rozwiązania techniczne, konstrukcyjne lub warunki użytkowania uniemożliwiają lub utrudniają swobodę ruchu osobom z niepełnosprawnością. O dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych mogą ubiegać się osoby z niepełnosprawnością, które mają trudności w poruszaniu się.

Przy ubieganiu się o środki na likwidację barier architektonicznych nie obowiązuje kryterium dochodowe, chociaż sytuacja materialna może być brana pod uwagę.

Wysokość dofinansowania do likwidacji barier architektonicznych wynosi do 95 proc. wartości realizowanego zadania, nie więcej jednak niż do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia. Jest to kwota maksymalna. Wysokość otrzymanego dofinansowania zależy m.in. od zakresu planowanych prac.

Więcej informacji o dofinansowaniu do likwidacji barier architektonicznych znaleźć można na naszym portalu.

Program „Aktywny Samorząd”

Osoby z niepełnosprawnością mogą także ubiegać się o środki w ramach Programu „Aktywny samorząd”, który realizowany jest przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie (PCPR). W zależności od zakresu umowy, zawartej pomiędzy powiatem a Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) zależy, z jakich form wsparcia będzie można skorzystać w poszczególnych Powiatowych Centrach Pomocy Rodzinie. Dlatego szczegółowe informacje, dotyczące Programu „Aktywny Samorząd”, można uzyskać w PCPR w miejscu zamieszkania.

W ramach tego programu można uzyskać wsparcie m.in. w zakupie i montażu oprzyrządowania do samochodu, uzyskaniu prawa jazdy kategorii B, uzyskaniu wyższego wykształcenia czy zakupie sprzętu komputerowego.

Więcej informacji o zakresie wsparcia w ramach Programu „Aktywny Samorząd” oraz odpowiednich terminach znaleźć można na stronie PFRON.

Ważne! Po szczegółowe informacje dotyczące każdego rodzaju dofinansowania należy udać się do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) w miejscu zamieszkania, ponieważ poszczególne samorządy mogą ustalać dodatkowe kryteria przyznawania środków, co jest zgodne z obowiązującymi przepisami. Może być więc tak, że w jednym PCPR będzie możliwość otrzymania dofinansowania np. do zbudowania windy, w innym zaś będą dostępne jedynie środki na zbudowanie podjazdu. Różne mogą też być górne limity kwot dofinansowania.

Podatki

Ulga rehabilitacyjna

Osoby z niepełnosprawnością, w ramach rocznego rozliczenia podatku od osób fizycznych PIT, mogą skorzystać z tzw. ulgi rehabilitacyjnej.

Od dochodu można odliczać faktycznie poniesione wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą z niepełnosprawnością lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby z niepełnosprawnością.

W ramach ulgi rehabilitacyjnej od dochodu można odliczyć m.in. wydatki na:

1. Adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności.
2. Przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności.
3. Zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych, niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności (z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego).
4. Zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności.
5. Odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym. Rejestr ośrodków mogących organizować turnusy rehabilitacyjne znajdziemy na stronie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.
6. Odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne.
7. Opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu, zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł. Jest to odliczenie ryczałtowe.
8. Utrzymanie przez osoby niewidome i niedowidzące, zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa, oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu, zaliczone do I grupy inwalidztwa, psa asystującego, o którym mowa w tzw. ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł.
9. Opiekę pielęgniarską w domu nad osobą z niepełnosprawnością w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób z niepełnosprawnością, zaliczonych do I grupy inwalidztwa.
10. Opłacenie tłumacza języka migowego (dokumenty potwierdzające wykonanie usługi przez firmę bądź osobę fizyczną).
11. Kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością oraz dzieci osób z niepełnosprawnością, które nie ukończyły 25. roku życia (kwoty potwierdzone fakturą).
12. Leki – w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi (wyda stosowne zaświadczenie), że osoba z niepełnosprawnością powinna stosować określone leki – stale lub czasowo.
13. Odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
    1. osoby z niepełnosprawnością – karetką transportu sanitarnego,
    2. o soby z niepełnosprawnością, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 – również innymi środkami transportu, niż wymienione w lit. a.
14. Używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby z niepełnosprawnością (od rozliczenia za 2017 r. – niezależnie od stopnia) lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę z niepełnosprawnością albo dziecko z niepełnosprawnością, które nie ukończyło 16. roku życia. Od rozliczenia za 2017 r. nie jest ważny cel przejazdu (wcześniej były to jedynie potrzeby związane z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne). Ulga przysługuje osobom z niepełnosprawnością lub podatnikom mającym na utrzymaniu osoby z niepełnosprawnością, których dochód (tj. dochód osób będących na utrzymaniu) nie przekracza 10080 zł w roku podatkowym (wcześniej była to kwota 9120 zł). Kwota odliczenia nie może przekraczać w roku podatkowym 2280 zł. Odlicza się kwotę faktycznie poniesionego wydatku. Nie jest wymagane posiadanie dokumentu stwierdzającego wysokość poniesionych wydatków (np. faktur za paliwo).
15. Odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:

• na turnusie rehabilitacyjnym,
• w zakładach, o których mowa w p. 6,
• na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, o których mowa w p. 11.

Wydatek możemy udokumentować posiadaniem biletu na przejazd i potwierdzeniem pobytu.

Więcej informacji dotyczących ulgi rehabilitacyjnej można znaleźć na naszym portalu.

O uldze rehabilitacyjnej przeczytać też można na stronie Ministerstwa Finansów.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Zgodnie z ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych z dnia 9 września 2000 r. (Dz.U. z 2010 Nr 101 poz.649), osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, bez względu na rodzaj schorzenia, są zwolnione z opłacania tego podatku, jeśli nabywają na własne potrzeby sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe.

Uprawnienia pracownika ze znacznym stopniem

Zgodnie z Ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, pracujące osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają określone uprawnienia. Są to:

Skrócony czas pracy

Czas pracy osoby zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Osoba z niepełnosprawnością nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Zatrudnienie według skróconych norm czasu pracy nie może powodować obniżenia wynagrodzenia.

Przepisów tych nie stosuje się jednak:

• do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
• gdy na wniosek osoby zatrudnionej lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Dodatkowa przerwa w pracy

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, jeśli czas pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, jest on uprawniony do trwającej co najmniej 15 minut przerwy w pracy, wliczanej do czasu pracy. Osobie z niepełnosprawnością przysługuje dodatkowe 15 minut przerwy, także wliczone do czasu pracy. Można tę przerwę wykorzystać na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy

Osoba zaliczona do znacznego stopnia niepełnosprawności ma prawo do dodatkowego, 10-dniowego urlopu. Przysługuje on na takich samych zasadach, jak urlop wypoczynkowy. Jeśli osoba z niepełnosprawnością jest zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar urlopu dodatkowego ustala się proporcjonalnie do czasu pracy.

Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba z niepełnosprawnością nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do stopnia niepełnosprawności. Za dzień zaliczenia do stopnia niepełnosprawności należy uznać dzień posiedzenia zespołu orzekającego (data wydania orzeczenia).

Prawo do korzystania ze zwolnień od pracy

Osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

• w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,
• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Pracodawca udziela zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym na podstawie wniosku lekarza, sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną, o skierowanie na turnus rehabilitacyjny. Łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekraczać 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Ważne! Osoby skierowane do sanatorium przez lekarza NFZ nie mogą więc, podobnie jak osoby korzystające z prewencji rentowej ZUS, z takiego zwolnienia korzystać.

Pracownik może także korzystać ze zwolnienia od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy. Zwolnienie to skutkuje usprawiedliwioną nieobecnością pracownika w pracy w sytuacji, gdy czynności te nie mogły być wykonane poza godzinami pracy. Nieobecność w takim przypadku może trwać cały dzień lub kilka godzin, a pracodawca nie może wymagać, aby pracownik korzystał w tym czasie z urlopu wypoczynkowego.

Racjonalne usprawnienia

Niezbędne racjonalne usprawnienia polegają na przeprowadzeniu koniecznych w konkretnej sytuacji zmian lub dostosowań do szczególnych, zgłoszonych pracodawcy potrzeb, wynikających z niepełnosprawności danej osoby.

Racjonalne usprawnienia mogą polegać na przystosowaniu pomieszczenia (likwidacja barier architektonicznych), odpowiednim wyposażeniu (np. sprzęt biurowy sterowany głosem – ułatwienie dla osób niewidomych, umożliwienie skorzystania z alternatywnych form komunikacji – zatrudnienie tłumacza języka migowego). Czasem wystarczające jest przeniesienie stanowiska pracy z piętra na parter czy zamontowanie niżej półki z dokumentami.

Więcej informacji dotyczących uprawnień pracownika posiadającego orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności znaleźć można na naszym portalu.

Uprawnienia pracodawcy zatrudniającego pracownika ze znacznym stopniem niepełnosprawności

Dofinansowanie do wynagrodzenia

Pracodawcy zatrudniającemu osobę z niepełnosprawnością (na umowę o pracę) przysługuje z PFRON miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia. Szczegółowe informacje o dofinansowaniu można znaleźć na stronie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dofinansowanie mogą uzyskać pracodawcy:

• zatrudniający mniej niż 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,
• zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, osiągający wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnością ogółem w wysokości co najmniej 6%,
• prowadzący zakłady pracy chronionej.

Od kwietnia 2014 r. miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego przysługuje w wysokości:

• 2400 zł – w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;
• 1350 zł – w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
• 500 zł – w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Kwoty, o których mowa wyżej, zwiększa się o 600 zł w przypadku osób z niepełnosprawnością, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, niepełnosprawność intelektualną (zwaną w ustawach upośledzeniem umysłowym), całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz osób niewidomych.

Więcej informacji o dofinansowaniu do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością znaleźć można na stronie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Zwrot kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego w pracy pracownikowi z niepełnosprawnością

Pracodawca, który zatrudnia pracownika z niepełnosprawnością, może otrzymać ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zwrot:

• miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających w pracy pracownikowi z niepełnosprawnością,
• kosztów szkolenia tych pracowników

– w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika z niepełnosprawnością na stanowisku pracy.

Więcej informacji o zwrocie kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego w pracy pracownikowi z niepełnosprawnością znaleźć można na stronie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy

Pracodawca, który zatrudni osobę z niepełnosprawnością przez okres co najmniej 36 miesięcy, może otrzymać zwrot ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych kosztów:

• adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób z niepełnosprawnością, w szczególności poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla tych osób, stosownie do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;
• adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie z niepełnosprawnością wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy;
• zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników z niepełnosprawnością oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;
• rozpoznania przez służby medycyny pracy potrzeb, o których mowa wyżej.

Zwrot kosztów dotyczy osób z niepełnosprawnością:

• bezrobotnych lub poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu;
• pozostających w zatrudnieniu u pracodawcy występującego o zwrot kosztów, z wyjątkiem przypadków, gdy przyczyną powstania niepełnosprawności w okresie zatrudnienia u tego pracodawcy było zawinione przez pracodawcę lub przez pracownika naruszenie przepisów, w tym przepisów prawa pracy.

Zwrotu kosztów dokonuje starosta na podstawie umowy cywilnoprawnej, która określa obowiązki stron ją zawierających (starosty i pracodawcy).

Maksymalna wysokość pomocy na przystosowanie jednego stanowiska wynosi dwudziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko pracy osoby z niepełnosprawnością.

Więcej informacji o zwrocie kosztów przystosowania stanowiska pracy osoby z niepełnosprawnością znaleźć można na stronie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy

O zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy może ubiegać się pracodawca, który:

• prowadzi działalność przez okres co najmniej 12 miesięcy,
• przez okres 36 miesięcy zatrudni osobę z niepełnosprawnością, zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu.

Maksymalna wysokość pomocy na wyposażenie jednego stanowiska wynosi piętnastokrotność przeciętnego wynagrodzenia. Wysokość pomocy określa umowa cywilnoprawna, która określa obowiązki stron ją zawierających (starosty i pracodawcy).

Więcej informacji o zwrocie kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby z niepełnosprawnością znaleźć można na stronie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Zwrot kosztów szkolenia pracownika z niepełnosprawnością

Na wniosek pracodawcy, poniesione przez niego koszty szkolenia zatrudnionych osób z niepełnosprawnością mogą być zrefundowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Koszty szkolenia mogą być zrefundowane do wysokości 70% tych kosztów, nie więcej jednak niż do wysokości dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia na jedną osobę, przy czym:

• w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorców refundacja nie może przekroczyć 70% kosztów szkolenia kwalifikujących się do objęcia pomocą;
• w odniesieniu do dużych przedsiębiorców refundacja nie może przekroczyć 60% kosztów szkolenia kwalifikujących się do objęcia pomocą.

Więcej informacji o zwrocie kosztów szkolenia pracownika z niepełnosprawnością znaleźć można na stronie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Inne uprawnienia

Wstęp do muzeów

Zgodnie z przepisami, m.in. renciści, renciści socjalni oraz osoby niepełnosprawne wraz z opiekunami są uprawnieni do korzystania z zakupu ulgowych biletów do muzeów. Dokumentem potwierdzającym uprawnienie do korzystania z ulgi w opłacie za wstęp do muzeów jest legitymacja emeryta-rencisty lub legitymacja dokumentująca niepełnosprawność (stopień niepełnosprawności). Wysokość ulgi oraz dzień wstępu bez opłaty ustala dla każdego muzeum jego dyrektor.

Ważne! Ulgi te obowiązują w muzeach państwowych.

Pierwszeństwo w kolejkach

Od 2004 r. nie ma ustawowego obowiązku obsługiwania osób z niepełnosprawnością poza kolejnością w sklepach, urzędach czy placówkach służby zdrowia. Jednak rozmaite instytucje czy placówki handlowe w swoich wewnętrznych regulaminach ustanawiają zasadę pierwszeństwa w obsłudze osób z niepełnosprawnością, szczególnie osób z widoczną niepełnosprawnością i ze stopniem znacznym. Dotyczy to m.in. placówek Poczty Polskiej, urzędów gmin, niektórych banków, sieci marketów, np. Carrefour, Tesco i wielu innych.

Udogodnienia na poczcie

Na podstawie Ustawy Prawo pocztowe, bezpłatna usługa doręczenia listów, paczek i przekazów bezpośrednio do domu przysługuje osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności, przy czym do tego typu usług mają prawo jedynie osoby:

• korzystające z wózka inwalidzkiego,
• niewidome,
• ociemniałe.

Listonosz powinien także przyjąć od takiej osoby zwykły, opłacony list i wrzucić go do skrzynki. Nie może być to tzw. przesyłka rejestrowana, czyli np. list polecony.

Zapotrzebowanie na tę usługę i wymagane dokumenty (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności) zgłasza się w urzędzie pocztowym w miejscu stałego pobytu lub u listonosza obsługującego rejon.

Oprócz tego placówki pocztowe mają wydzielone specjalnie przystosowane i oznakowane stanowiska do obsługi osób z niepełnosprawnością i dostosowane skrzynki do ich potrzeb.

Pomoc w podróży samolotem

Osoby z niepełnosprawnością lub o ograniczonej sprawności ruchowej mogą korzystać w podróży lotniczej z rozmaitych ułatwień. Przy dokonywaniu rezerwacji nie później niż 48 godzin przed lotem należy poinformować linie lotnicze, że osoba z niepełnosprawnością wymaga pomocy w trakcie podróży. Pomoc jest możliwa na wszystkich etapach podróży, od przybycia do terminalu, przez odprawę bagażową, wejście do samolotu aż do pomocy na pokładzie samolotu.

Więcej informacji o prawach pasażera o ograniczonej sprawności ruchowej można znaleźć na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

Ulga paszportowa

W czasach otwartych granic w strefie Schengen wyrobienie paszportu nie jest tak ważne jak dawniej. Warto jednak wiedzieć, że osobom z niepełnosprawnością przysługują zniżki przy wyrabianiu tego dokumentu, zwłaszcza, że obecnie kosztuje to 140 zł.

Ulga 50 proc. (czyli trzeba zapłacić 70 zł) przysługuje po udokumentowaniu m.in.:

• emerytom, rencistom, osobom niepełnosprawnym i współmałżonkom tych osób, pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu,
• osobom przebywającym w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych, albo korzystających z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych.

Nie pobiera się natomiast opłaty paszportowej m.in. od:

• osób przebywających w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych albo korzystających z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych, jeżeli ich wyjazd za granicę następuje w celu długotrwałego leczenia lub w związku z koniecznością poddania się operacji.

Leczenie stomatologiczne

W ramach obowiązującego systemu opieki zdrowotnej, osobom z niepełnosprawnościami generalnie przysługują świadczenia w takim samym zakresie, jak wszystkim ubezpieczonym.

Jednak w leczeniu stomatologicznym część osób z niepełnosprawnością, jeżeli wynika to ze wskazań medycznych, może korzystać z dodatkowych uprawnień, a dokładniej ze znieczulenia ogólnego i kompozytowych materiałów światłoutwardzalnych do wypełnień. Uprawnienie to przysługuje:

• dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością do 16. roku życia oraz dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym i znacznym w wieku 16-18 lat (z wyłączeniem procedury wizyty niepowiązanej z innymi świadczeniami gwarantowanymi – pierwszej wizyty dzieci do ukończenia 6. roku życia),
• osobom z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym i znacznym, które ukończyły 18 lat.

Pies asystujący

Niektóre osoby z niepełnosprawnością, posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, korzystają z pomocy psa asystującego lub psa przewodnika. Wszelkie informacje dotyczące m.in. tego, dokąd osoba z niepełnosprawnością może wejść z psem, można znaleźć na naszym portalu.

Świadczenia dla opiekunów osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności

Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym, opiekunowie osób z niepełnosprawnością, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, mogą ubiegać się o specjalne świadczenia, tj.:

• świadczenie pielęgnacyjne lub
• specjalny zasiłek opiekuńczy.

Więcej informacji o ww. świadczeniach dla opiekunów można znaleźć na naszym portalu.

Szczególne uprawnienia w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej, usług farmaceutycznych oraz wyrobów medycznych

1 lipca 2018 r. weszła w życie ustawa wprowadzająca szczególne uprawnienia w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej, usług farmaceutycznych oraz wyrobów medycznych dla osób z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności.

Wprowadzono cztery zmiany:

• zniesienie okresów użytkowania wyrobów medycznych,
• korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz zaopatrywanie się w aptece bez kolejki,
• korzystanie z ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych bez skierowania,
• zniesione zostają limity finansowania świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu rehabilitacji leczniczej.

(Źródło: Ustawa z dnia 9 maja 2018 r. o szczególnych rozwiązaniach wspierających osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności; Dz.U. poz. 932).

Przeczytaj, co dokładnie przewidują nowe przepisy.

Przeczytaj także nasze poradniki, w których wyjaśniamy:

• do czego uprawnia orzeczony lekki stopień niepełnosprawności
• co daje umiarkowany stopień niepełnosprawności

Zapraszamy też do zapoznania się w zakładce „Zapytaj doradcę” ze szczegółowymi, indywidualnymi poradami doradców Centrów Integracja i prawników.