Dieta wózkowicza

W tej sytuacji również należy dla każdego indywidualnie dostosować rodzaj diety, a także sposób podawania pokarmu (podaż diety). Dlaczego? Przy chorobach neurodegeneracyjnych często pojawiają się różnorodne ubytki w zakresie kontroli odruchu połykania. Sposób przyjmowania pokarmu powinien być jak najbardziej fizjologiczny, czyli najbardziej zbliżony do normalnej drogi podaży. Gdy pacjent może przełykać i gryźć oraz trawić i wchłaniać, stosujemy dietę normalną – dobrze zbilansowaną.

A jeśli mamy np. problemy z gryzieniem lub połykaniem?

Przy zaburzeniach w obrębie jamy ustnej (np. niemożność gryzienia lub owrzodzenia na śluzówce jamy ustnej) zaleca się dietę o miękkiej konsystencji – zwykłą tylko np. miksowaną. Można ją jeszcze wzbogacić w specjalne odżywki energetyczne lub białkowe – w sytuacji gdy pacjent jest niedożywiony lub nie jest w stanie zjeść potrzebnej ilości jedzenia. Gdy pacjent nie ma odruchu połykania, można stosować dietę płynną, podawaną przez zgłębnik (rurkę do żołądka) lub też przez tzw. PEG (dojście dożołądkowe zakładane chirurgicznie). Można wtedy spożywać wszystkie produkty, ale w formie miksowanej, można również stosować gotowe diety o dokładnie ustalonej ilości energii, białka, węglowodanów, witamin i mikroelementów, produkowane przez firmy farmaceutyczne. Stosowanie takich mieszanin odżywczych, z powodu dokładnych danych na temat składu diety, jest korzystniejsze np. dla pacjentów leżących. Kwalifikację chorego do tego typu leczenia żywieniowego ustala lekarz prowadzący, a dokładny typ mieszanek i ich ilość – zespół żywieniowy (lekarz, dietetyk, pielęgniarka, farmaceuta) w szpitalu, gdzie pacjent przebywał po wypadku. Na własną rękę takim żywieniem można zaszkodzić – a jednym z powikłań jest stłuszczenie wątroby. Pacjentów na tego rodzaju żywieniu należy kontrolować cyklicznymi badaniami stanu metabolicznego.

Co Pani radzi osobom prawie lub całkowicie sparaliżowanym, które poruszają się na wózkach elektrycznych lub przebywają w pozycji leżącej?

Dla takich pacjentów dobór ilości kalorii i białka (makro- i mikroskładników diety) powinien być opracowany indywidualnie przez zespół żywieniowy, w którego skład wchodzą: lekarz, dietetyk i pielęgniarka. Taki interdyscyplinarny zespół powinien dobrać odpowiednią drogę podaży diety i jej skład. Zespoły żywieniowe powinny istnieć w każdym szpitalu na mocy zarządzania ministra zdrowia z 2012 roku. Dieta i jej skład powinny być związane także z liczbą godzin rehabilitacji, nawet biernej. Przekarmienie, czyli tzw. hiperalimentacja, jak i niedożywienie, są równie groźne dla pacjentów. Niezmiernie ważna jest cykliczna kontrola stanu metabolicznego takiego pacjenta przez zespół żywieniowy.

Co jeszcze powinna zawierać dieta?

Przede wszystkim musi być dobrze zbilansowana (szyta na miarę) co do węglowodanów (cukrów), białka, tłuszczów, wszystkich witamin i mikroelementów. Istnieją różnorodne dodatki do standardowych mieszanin żywieniowych (tzw. immunonutrition), pobudzające układ odpornościowy. Do takich związków należy arginina – przy jej trawieniu wydziela się tlenek azotu mający działanie antyseptyczne, oraz rozszerzające najmniejsze naczynia, glutamina – niezmiernie ważny aminokwas stymulujący śluzówkę jelita do prawidłowego działania, a także kwasy omega 3, które mają działanie przeciwzapalne.

Jak bezpiecznie schudnąć, poruszając się na wózku?

Należy unikać produktów, które są źródłem szybko wchłaniających się cukrów prostych. Są to np. wszystkie produkty z białej mąki. Odstawmy też zawierające zbyt dużą ilość tłuszczu: potrawy smażone, produkty typu parówki, salami, hamburgery. Zgubne są również słodzone napoje gazowane, jak: cola, fanta, zimna słodzona herbata, oranżada, a także alkohol – ponieważ jest bardzo kaloryczny, a po spożyciu wzmaga się apetyt. Dbać trzeba też w miarę możliwości o aktywność fizyczną. Wtedy nawet drobne grzeszki żywieniowe nie będą tak mocno odkładały się w niechciane kilogramy.

Agata Lewandowska - doktorantka na II Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Warszawie. Zawodowo związana z żywieniem klinicznym w formie dydaktycznej, jak i praktycznej w zakresie profilaktyki onkologicznej, onkologii, hematologii, ortopedii, żywienia i suplementacji w sporcie.