Przepustka do życia

Nie ma wypracowanej metody tworzenia. Najczęściej zaczyna od metafory. Myśl przychodzi jak błyskawica zapowiadająca burzę. Innym razem jest to jedno słowo, które czeka na dopisywane wersy. Pisanie porównuje do statusu ciężarnej kobiety, a słowo – do „zarodka” rozwijającego się w cały poetycki świat. Wszystkie utwory traktuje jak swoje dzieci. Zatem można powiedzieć, że Joanna Pąk ze Świdnika to wielodzietna matka licznej gromady wierszy, której odwaga życia opiera się na trzech fundamentach: wierze, rodzinie i przyjaciołach.

Jako poetka zaistniała w 1. numerze „Integracji” w październiku 1994 r. Studiowała wtedy na II roku pedagogiki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, ale wcześniej poznała Piotra Pawłowskiego i Bolka Bryńskiego (ojców naszego pisma) w Łaźniewie, w ośrodku rekolekcyjnym prowadzonym przez oo. orionistów. Tam oprócz formacji duchowej był czas na rekreację, zabawy, dyskoteki, rozmowy. Młodzi ludzie dzielili się swoimi marzeniami, pasjami i talentami. Dowiedziała się, że Bolek jest studentem polonistyki UW, a jego pasją jest poezja. Piotr planował z nim wydanie czasopisma i zaprosili Joannę do współpracy. Jako jedni z pierwszych zobaczyli jej potencjał twórczy, wspierając słowami i zachęcając do rozwoju.

Odczaruj mnie / z twardego kamienia, / z brzydkiej żaby, / ze słupa soli. / Odczaruj mnie proszę /nie pocałunkiem / lecz słowem. (Odczaruj)

Do świata ludzi zdrowych

Pierwszy wiersz napisała jako 12-latka. Był skierowany do dzieci. Opowiadał o wronie, którą z opresji uratował bocian. W miarę dorastania poetki dojrzewała i jej poezja. Rodzina była najpierw zaskoczona takim zainteresowaniem. Niektórzy z powątpiewaniem pytali nawet, czy nie „spisuje” wierszy z czasopism. Nie obrażała się, lecz tłumaczyła, że to ona sama! Kiedy już jej uwierzono, to podczas rodzinnych spotkań była proszona o pokazanie, co napisała w ostatnim czasie.

Pisarskimi inspiracjami byli dla Joanny klasycy poezji. Wylicza ich bez zastanowienia: Maria Konopnicka, Adam Mickiewicz, Jan Lechoń i ks. Jan Twardowski.

Poezja była jej przepustką także do społecznego istnienia „Postanowiłam pokazywać ludziom swoją poezję, aby zobaczyli, że jestem normalna, tzn. bez umysłowego deficytu…” – wyznaje.

Zaczęła organizować wieczory autorskie, spotkania literackie, aby ludzie zaczęli postrzegać ją nie jako „roślinkę”, a normalnie myślącą kobietę. „Wejście z poezją w świat ludzi zdrowych pomogło mi przezwyciężyć nieśmiałość oraz zminimalizować dyskryminację…” – dodaje. Jest przekonana, że szacunek i uznanie zdobyła twórczością, która otwiera ludzkie serca, umysły i oczy.

Obok mnie pachnie życie / kwiatem miłości, / a ja dostaję czasami tylko jego płatki, / które potem rozwiewa wiatr. (Obok mnie)

Ślad Ojca

Od niego dowiedziała się, jaki powinien być prawdziwy mężczyzna i ojciec. Ceni ojca głównie za to, że bez szemrania podjął się wychowania niepełnosprawnego dziecka, co dawniej nie było takie oczywiste jak obecnie, acz nadal nie jest to łatwe wyzwanie dla mężczyzny. Jej tata, kiedy był w domu, czytał dzieciom książki, robił z nimi wycinanki, które potem wklejali do przeznaczonego do tej twórczości zeszytu. Dzisiaj jest pewna, że te zabawy ukształtowały jej wyobraźnię, wrażliwość na świat i na krzywdę drugiego człowieka. Tata pracował „w delegacjach”, a kiedy przyjeżdżał do domu na niedzielę, to wszyscy domownicy starali się wykorzystać jego obecność jak najlepiej. Był oczekiwany równie mocno jak kochany. Podczas nieobecności taty zajęcia z dziećmi prowadziła mama. Po jego śmierci nadeszło załamanie. W tym czasie Joanna stworzyła zbiorek wierszy Czarne motyle, który do tej pory leży w szufladzie i czeka, aż będzie gotowa pokazać światu swoje ówczesne emocje.

Pozostaje pytanie retoryczne, czy Joanna Pąk byłaby poetką, gdyby nie urodziła się jako osoba z niepełnosprawnością? A nade wszystko w takim domu, jaki miała, gdzie mama to mocna, zaradna kobieta, która musiała wychowywać trójkę dzieci i czuwać nad ich wykształceniem.

Urodziłam się z krzykiem / przeczuwając swój los (…) / Jeszcze dziś czuję w ustach / gorzki smak ziół / które miały być cudotwórcze / nadzieje moje zwiędły jak te zioła. (Autobiografia)

A niepełnosprawność?

„Dopóki byłam mała, nie czułam swojej niepełnosprawności. Wzrastałam wśród dzieci, które dzięki mądrości swoich rodziców akceptowały moją niesprawność... – wyznała Autorka. – Do dzisiaj pamiętam wspólne zabawy w «dom», «szkołę», «ganianego», «chowanego»”. Zapytana, co radziłaby osobom z niepełnosprawnością, które czują potrzebę pisania, odpowiada: „Jeśli mogę coś doradzać początkującym twórcom, to powiem, aby pisali dalej, nie przestawali i dzielili się z innymi swoją twórczością. Dobrze by było, gdyby brali udział w konkursach literackich, wysyłali wiersze do publikacji w czasopismach i antologiach...”. Zachęca także do udziału w warsztatach poetyckich, na których jest możliwość doskonalenia swojej twórczości i okazja do rozmów na jej temat z doświadczonymi kolegami po piórze.

Nie każda gwiazda świeci jednakowo (…) Nie zawsze ich światło każdego zachwyca, bo gwiazdy uroda / podobna do życia. (Uroda gwiazd)

JESTEM

Jestem

Przeźroczysta,

niewidzialna.

Wtopiona w powietrze…

jestem kroplą deszczu,

łzą…

grudką lodu,

przez którą tylko słońce przenika

KOBIETA

Czy widzisz we mnie kobietę?

Idąc zatłoczoną ulicą

czasami zastanawiam się

ile osób widzi

makijaż na mojej twarzy,

błysk pożądania w przymrużonych oczach,

torebkę, którą moja ręka tak rzadko dotyka…

Ubrana w „małą czarną” czuję skrzydła u ramion,

podcięte przez los.

Skrzydła – symbol wolności

ogranicza zimny, bezduszny wózek.

To on moją kobiecość przysłania

ŚWIATŁOCIENIE

Mam stopy

lecz bez kroków.

Mam ręce,

ale bez możliwości

podniesienia do ust filiżanki

z kawą pełną aromatu.

Mam serce pragnące kochać i być kochaną,

budzić się co rano

z nadzieją spełnienia,

a mam tylko zranienia.

Każdy dzień podobny

do dnia poprzedniego

odbiera sens tego,

co sensem być powinno.

Talent – ktoś powie,

lecz czyż nie mają go inni?

Mają miłość, wenę, są zdrowi…

a ja mam tylko białą kartkę papieru,

na której zapisuję swoje światłocienie.

Joanna Pąk - Mieszka w Świdniku. Ma porażenie mózgowe. Nauczyła się pisać nogą. Ukończyła studia pedagogiczne na KUL. Poezja jest jej drugim światem, do którego może się schować, a nawet uciec w chwilach samotności. W wierszach stara się ukazać wartość człowieka, głębię duszy i wielkość ludzkich uczuć.

Debiutowała wierszem w książce pt. Cierpienie ma tysiąc twarzy (1988). Publikowała w licznych czasopismach i almanachach. Wydała kilkanaście tomików: Kwiaty z Getsemani (1996), Miłość jest nadzieją (2003), W pałacu moich marzeń (2005), Wspólna droga (2006), Słowa zebrane z przestrzeni (2007), W cieniu Golgoty (2008), Pejzaże myśli rozproszonych (2009), Obok mnie (2013), Znamię (2013), Intymnie (2018).

Uhonorowana dwa razy główną nagrodą i tytułami „Talent Roku 2001” i „Talent Roku 2003”. Nagradzana jest w licznych konkursach poetyckich. Od 2007 r. należy do Związku Literatów Polskich.Odznaczona brązowym Wawrzynem Literackim za całokształt twórczości, medalem przyznanym przez burmistrza Świdnika „Amicus Civitatis – Przyjaciel Miasta”, wyróżniona tytułem Lady D. Regionu Lubelskiego w konkursie im. Krystyny Bochenek. Medalem Prezydenta Miasta Lublina za działalność społeczną i szczególne osiągnięcia literackie. Lubi czytać książki o tematyce psychologicznej i literaturę piękną. Z potrzeby serca współprowadzi na Facebooku profil: „Łam stereotypy – o sprawnych inaczej”.

W 1. numerze „Integracji” w 1994 r. Joanna Pąk opublikowała wiersze Autobiografia i Pamięci Ojca.

Artykuł pochodzi z numeru 1/2024 magazynu „Integracja”.

Sprawdź, jakie tematy poruszaliśmy w poprzednich numerach.

Zobacz, jak możesz otrzymać magazyn Integracja.