Przejdź do treści głównej
Lewy panel

Wersja do druku

Głos tych, które uciszano [RECENZJA]

25.01.2022
Autor: Mateusz Różański, fot. materiały prasowe
Ewa Furgał pozuje ze swoją książką Dziewczyna w spektrum

Co walka o prawa osób z niepełnosprawnością ma wspólnego z weganizmem? Dlaczego osoby autystyczne mają zdecydowanie częściej depresję i myśli samobójcze i co z tym wspólnego ma ich seksualność? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w dwóch książkach: „Bydlęce brzemię” i „Dziewczyna w spektrum”.

Osoby z różnymi niepełnosprawnościami, poruszające się na wózku, ale też ze spektrum autyzmu lub doświadczające kryzysu zdrowia psychicznego, przez lata były traktowane jako obiekty, przedmioty opisu autorstwa bardziej uprawnionych. W ich imieniu inni budowali narrację, stawiali się w roli ich obrońców czy adwokatów i tłumaczyli, co jest dla nich dobre, a co nie. Dotyczyło to szczególnie kobiet, a zwłaszcza reprezentantek różnych mniejszości. Dziś walczą one, by mówić iw imieniu swoim i innych grup oraz istot narażonych na przemoc i wykluczenie.

Jestem zwierzęciem



„Bydlęce brzemię” (przeł. Katarzyna Makaruk, wyd. Filtry, 2021) szokuje już samym tytułem. Esej poruszającej się na wózku malarki i pisarki Sunaury Taylor stawia czytelnika wobec eksperymentu intelektualnego, który na pierwszy rzut oka wydaje się nie do zaakceptowania. Jak bowiem można porównywać osoby z niepełnosprawnością do zwierząt? Od razu przywodzi to na myśl eugenikę i propagandę nazistowską. Sunaura Taylor nie robi tego jednak, by wzbudzać negatywne emocje i skojarzenia. Chodzi jej raczej o zmuszenie czytelnika (zwłaszcza pełnosprawnego) do przyjrzenia się własnym nieuświadomionym poglądom. W jej widzeniu społeczeństwo nadaje osobom z niepełnosprawnością rolę podobną do zwierząt. Tak samo jak zwierzęta muszą one zasłużyć na akceptację i uwagę pełnosprawnych. Ich funkcjonowanie jest zależne nie od ich woli, ale od woli grupy dominującej. Wszelkie odbiegające od odgórnie przyjętej normy zachowania klasyfikowane są jako „zwierzęce” i spotykają się z surową oceną ze strony tych, którzy mają szczęście te normy spełniać.

„Gdy w miejscach publicznych używam ust zamiast rąk, zdaję sobie sprawę, że przekraczam granicę – naruszam nie tylko pełnosprawną etykietę, ale też oczekiwany sposób zamieszkiwania ludzkiego ciała. (…) Usta są zwierzęce. Ręce z kolei są ludzkie. Ludzie powinni mieć przeciwstawne kciuki i zwinne palce”. Ten fragment dobrze ilustruje tok myślenia autorki. Zwraca ona uwagę na to, że osoby z niepełnosprawnością, podobnie jak zwierzęta, muszą na każdym kroku starać się odpowiadać na potrzeby innych i dopasowywać się do ich oczekiwań, by, dosłownie lub w przenośni, nie zostać pożarte.

Drugim ważnym tematem książki jest weganizm i kwestia jedzenie i hodowli zwierząt. Sunaura Taylor stawia bardzo odważną tezę, że walka o prawa osób z niepełnosprawnością jest nierozerwalnie związana z walką o dobrostan zwierząt i odejście od diety opartej na produktach odzwierzęcych.
 
Warto przyjrzeć się bodaj najbardziej kontrowersyjnemu fragmentowi książki, w którym autorka konfrontuje się z Peterem Singerem. Ten budzący skrajne emocje australijski filozof znany jest z oburzających stwierdzeń na temat wartości ludzkiego życia. Choćby jak te zawarte w jego „Etyce praktycznej" „Kiedy śmierć niepełnosprawnego niemowlęcia prowadzi do narodzin następnego z lepszymi perspektywami na szczęśliwe życie, całkowita ilość szczęścia będzie większa, jeśli niepełnosprawne niemowlę zostanie zabite. Utrata szczęśliwego życia pierwszego niemowlęcia zostanie przeważona przez zyskanie szczęśliwszego życia drugiego niemowlęcia. Jeśli więc zabicie dziecka z hemofilią nie ma niekorzystnego efektu dla innych, zgodnie z poglądem całkowitym byłoby dobrze je zabić".
 
Singer ma jednak poglądy tożsame z autorką w kwestii relacji ludzi i zwierząt. Oboje są przeciwnikami zabijania ich na mięso, a zwolennikami przestrzegania ich praw i chronienia przed przemocą ze strony ludzi. Ostatecznie autorka „Bydlęcego brzemienia” pokazuje, że pod przykrywką utylitarnej etyki i idei świata kryje się zwyczajna ignorancja i brak zrozumienia punktu widzenia osób z niepełnosprawnością.
 
Autorka dotyka też problemu osób z niepełnosprawnością intelektualną – najbardziej narażonych na przemoc oraz, zgodnie z myślą przewodnią, na porównania do zwierząt. Zwraca uwagę, że tak samo, jak zwierzętom, tak i osobom z niepełnosprawnością intelektualną odbiera się prawo do decydowania o swoim losie, miejscu zamieszkania, przyszłości i reprodukcji.

„Bydlęce brzemię” to przede wszystkim wołanie o budowę nowego, bardziej etycznego i nastawionego na empatię świata. Autorka apeluje o odejście od utartych schematów, które nakazują dzielenia istot na te lepsze i gorsze, na te, które muszą zasłużyć na prawo do życia i na te, które to prawo przyznają.

Te dziwne dziewczyny



Podobny apel do swoich czytelników wysyła Ewa Furgał w książce „Dziewczyna w spektrum” (wyd. Biała Plama, 2022).

Są zdolne, grzeczne, mają encyklopedyczną wiedzę i z reguły nie sprawiają kłopotów. Czasem zdarza im się grymasić przy jedzeniu czy ubieraniu. Jednocześnie częściej doświadczają przemocy, także seksualnej, częściej mierzą się z depresją i myślami samobójczymi. Te są spowodowane m.in. dysforią płciową, a także poczuciem inności i brakiem oparcia w otoczeniu. Taki obraz kobiet w spektrum autyzmu wyłania się z lektury „Dziewczyny w spektrum” (wyd. Biała Plama). Warto dodać, że autorka jest osobą nieheteronormatywną – jak, według przedstawionych przez nią danych - 76,3% kobiet i osób z przypisaną płcią żeńską w spektrum autyzmu. Pisze o sobie, że nie umie jednoznacznie określić swojej tożsamości płciowej. Co, na co również wskazują cytowane w książce badania, jest częstym zjawiskiem u osób w spektrum autyzmu.

„Zarówno osoby LGBTQA+, jak i osoby w spektrum autyzmu wielokrotnie częściej doświadczają przemocy, mowy nienawiści i nękania. Dla ich psychiki niszczący jest także brak akceptacji ze strony najbliższych. Osoby LGBTQA+ w spektrum autyzmu są więc szczególnie narażone na życie bez wsparcia społecznego. Potrzebują zatem bardziej niż inne akceptacji, bezpieczeństwa, wzmacniających relacji i wsparcia ze strony otoczenia. Zdecydowanie potrzebujemy bezwarunkowej akceptacji ze strony najbliższych osób” – czytamy w książce. To doświadczenie przemocy i braku wsparcia przekłada się na jakość życia kobiet z autyzmem i na ich stan psychiczny.

Ewa Furgał przedstawia statystyki depresji wśród dziewcząt i kobiet w spektrum autyzmu, które są przerażające. Pierwsze epizody depresyjne występują u nich już w okresie dojrzewania i już wtedy wskaźniki depresji oscylują wokół 70 procent. Myśli samobójcze występują aż u 66 procent osób z diagnozą zespołu Aspergera. Te doświadczenia nieobce są też Ewie Furgał, która dzieli się w książce bardzo szczegółowym opisem swojego życia, a zwłaszcza jego ciemniejszych stron.
 
Trzeba podkreślić, że „Dziewczyna w spektrum” nie jest zbiorem żalów, pretensji do świata czy wyciskaczem łez. To zdecydowanie pisany na chłodno opis życia osoby autystycznej z mnóstwem odwołań do badań i danych statystycznych. To głos przedstawicielki środowiska, które dopiero od niedawna ma w ogóle możliwość mówienia o własnym doświadczeniu. Głos ważny, bo pokazuje, jak daleki od prawdy jest stereotypowy wizerunek osób autystycznych jako zimnych, zamkniętych w swoim świecie i pozbawionych empatii. Ewa Furgał pokazuje, że prawda jest o wiele bardziej złożona a osoby autystyczne, tak jak wszyscy potrzebują poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i bliskości. To neurotypowa większość im tego odmawia. I to właśnie dla niej powinna to być lektura obowiązkowa.

Konkurs

Niepelnosprawni.pl ma dla Czytelników dwa egzemplarze książki pt. „Bydlęce brzemię” autorstwa Sunuary Taylor, opublikowaną przez Wydawnictwo Filtry. By wygrać jeden z nich, wystarczy przesłać na adres e-mail: konkursy@integracja.org dane adresowe do przesłania ew. wygranej oraz odpowiedź na następujące pytanie:
 
Co Twoim zdaniem oznacza walka o prawa osób z niepełnosprawnością?
 
Konkurs trwa od momentu ogłoszenia na portalu, tj. od 25 stycznia do 28 lutego 2022 r. włącznie. Odpowiedzi są przyjmowane wyłącznie drogą mailową – wypowiedzi zamieszczane w komentarzach nie będą brane pod uwagę. Najciekawsze odpowiedzi zostaną nagrodzone książkami.
 
Lista zwycięzców zostanie opublikowana na stronie FB Integracji.

 

 

Komentarz

  • Cytat na temat
    Jack
    27.01.2022, 09:44
    „Od wczesnych lat życia wyrzekłem się jadania mięsa. Przyjdzie czas, gdy ludzie tacy jak ja będą patrzeć na mordercę zwierząt tak samo jak teraz patrzą na mordercę ludzi” - Leonardo da Vinci (malarz, architekt, filozof, muzyk, poeta, odkrywca, matematyk, 1452-1519)

Dodaj odpowiedź na komentarz

Uwaga, komentarz pojawi się na liście dopiero po uzyskaniu akceptacji moderatora | regulamin
Prawy panel

Wspierają nas